28 mei 2024 - door Liese Dewilde
De huidige Commissie von der Leyen maakte een prioriteit van de twin transition, de groene en digitale transitie. De European Green Deal, voorgesteld aan het begin van het mandaat in december 2019, bepaalt dat Europa tegen 2050 klimaatneutraliteit moet bereiken. De Europese klimaatwet van juni 2021 maakt hier een wettelijke verplichting van. De klimaatwet voegt daar de tussentijdse doelstelling aan toe om tegen 2030 de netto EU-uitstoot van broeikasgassen met minstens 55% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990. Het Fit for 55-pakket is een reeks voorstellen die vorm geven aan dit tussentijdse doel. In juli 2021 werd het eerste Fit for 55-pakket gepubliceerd, in december 2021 het tweede. Het zijn voorstellen om de EU-wetgeving te actualiseren en het EU‑beleid aan te passen tegen 2030, op weg naar de klimaatneutraliteit in 2050.
Hoe staat het ondertussen met die Fit for 55-dossiers? De EU-instellingen zijn de afgelopen jaren druk in de weer geweest om deze dossiers af te ronden. Nu het einde van de huidige legislatuur nadert, is het tijd voor een overzicht.
De meeste Fit for 55-dossiers zijn afgerond op Europees niveau. Dat wil zeggen: ze zijn gepubliceerd in het EU-Publicatieblad. De datum waarop de nieuwe regels van toepassing worden, verschilt van dossier tot dossier.
Over andere dossiers zijn de Raad en het Europees Parlement het in principe eens over de nieuwe regels, maar moeten er nog enkele formele stappen in het wetgevend proces doorlopen worden om het dossier af te ronden.
Het dossier ‘Herziening van de richtlijn energiebelasting (ETD - Energy Taxation Directive)’ is het buitenbeentje. Dit dossier heeft door de energiecrisis enorme vertraging opgelopen. Zowel de Raad en het Europees Parlement moeten hun standpunt over het Commissievoorstel nog innemen.
Doel van de herziene RED-richtlijn (Renewable Energy Directive - RED) is het aandeel hernieuwbare energie in het totale eindverbruik van de EU tussen nu en 2030 te verhogen tot 42.5 procent, met de mogelijkheid van een vrijwillige extra 2.5 procent. De herziening scherpt de streefcijfers voor sectoren transport, industrie en bouwsector aan en voor projecten op vlak van hernieuwbare energie gelden snellere vergunningsprocedures.
Op 30 oktober 2023 verscheen de herziene richtlijn hernieuwbare energie in het EU-Publicatieblad.
De herziene EED-richtlijn (Energy Efficiency Directive - EED) moet het eindenergieverbruik op EU-niveau in 2030 met ten minste 11.7 procent verminderen, ten opzichte van de prognoses uit 2020. Elke EU-lidstaat moet hiertoe zijn steentje bijdragen door jaarlijks meer energie te besparen en het energieverbruik van overheidsgebouwen terug te dringen.
Op 20 september 2023 verscheen de herziene richtlijn energie-efficiëntie in het EU-Publicatieblad.
De LULUCF-verordening (Land Use, Land Use Change and Forestry - LULUCF) richt zich tot emissiereducties en koolstofverwijdering in de sector landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw. De nieuwe regels dragen bij tot de EU-klimaatdoelstellingen door ruimer gebruik te maken van natuurlijke koolstofputten en klimaatvriendelijker landgebruik en bosbouw aan te moedigen.
Op 21 april 2023 verscheen de herziene LULUCF-verordening in het EU-Publicatieblad.
De Effort Sharing Regulation stelt voor elke EU-lidstaat een nationale doelstelling vast voor de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 in de volgende sectoren: binnenlands vervoer (uitgezonderd luchtvaart), gebouwen, landbouw, kleine industrie en afval. Met de nieuwe nationale streefcijfers zullen de lidstaten gezamenlijk bijdragen aan een EU-emissiereductie van 40% ten opzichte van de niveaus van 2005 (in het genoemd toepassingsgebied). Voor België geldt een herzien nationaal streefcijfer van -47%.
Op 26 april 2023 verscheen de herziene ESR-verordening in het EU-Publicatieblad.
De EU-ETS-richtlijn (Emission Trading System - ETS) werd herzien om die in overeenstemming te brengen met de EU-doelstellingen uit Europese klimaatwetgeving. De hoeveelheid emissierechten vermindert, er worden minder gratis uitstootrechten toegewezen en het ETS-systeem wordt uitgebreid tot zeevervoer. Er wordt daarnaast een nieuw emissiehandelssysteem opgezet, ETS2, voor wegvervoer en gebouwen.
Op 16 mei 2023 verschenen de herziene richtlijn van het ETS-systeem in het EU-Publicatieblad.
Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) is het instrument van de EU om een eerlijke prijs te zetten op de koolstof die wordt uitgestoten tijdens de productie van koolstofintensieve goederen die de EU binnenkomen. Dit mechanisme moet koolstoflekkage tegengaan en moet schonere industriële productie in niet-EU-landen aanmoedigen.
Op 16 mei 2023 verscheen de verordening tot instelling van een mechanisme voor koolstofcorrectie aan de grens in het EU-Publicatieblad.
Het Social Climate Fund moet de kosten opvangen van de uitbreiding van het ETS-systeem naar gebouwen en wegvervoer (ETS2). De EU-lidstaten zullen sociale klimaatplannen moeten indienen, met twee soorten initiatieven: tijdelijke directe inkomenssteunmaatregelen en langlopende structurele investeringen. Zo moet het fonds energie- en vervoersarmoede aanpakken voor kwetsbare huishoudens, micro-ondernemingen en vervoersgebruikers die bijzonder zwaar getroffen worden.
Op 16 mei 2023 verscheen de verordening tot oprichting van een Sociaal Klimaatfonds in het EU-Publicatieblad.
Om de automobielsector te laten bijdragen aan de EU-klimaatdoelen en innovatie binnen de sector te stimuleren, werd de verordening over CO2-emissienormen voor auto’s en bestelwagens geactualiseerd. Met scherpere CO2-emissielimieten wil de EU sneller overstappen op emissievrije mobiliteit. Concreet zouden alle nieuwe auto’s en bestelwagens die vanaf 2035 op de EU-markt komen, emissievrij moeten zijn.
Op 25 april 2023 verscheen de herziene verordening over CO2-emissienormen voor nieuwe personenauto's en nieuwe lichte bedrijfsvoertuigen in het EU-Publicatieblad.
> FuelEU Maritime Initiative
Het initiatief FuelEU Zeevaart (FuelEU Maritime Initiative) moet de vraag naar en het gebruik van hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen vergroten en de broeikasgasemissies van de scheepvaartsector verlagen. Bovendien zal het gebruik van walstroom verplicht worden wanneer passagiers- en containerschepen zijn aangemeerd om zo de luchtverontreiniging in havens tegen te gaan.
Op 22 september 2023 verscheen de verordening over het gebruik van hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen in het zeevervoer in het EU-Publicatieblad.
> Alternative Fuels Infrastructure: Revision (AFIR)
De verordening over de infrastructuur voor alternatieve brandstoffen (Alternative Fuels Infrastructure Revision - AFIR) werd herzien om de weg naar duurzamer vervoer vrij te maken. Concreet wordt het infrastructuurnetwerk voor het opladen of bijtanken van auto’s, vrachtwagens, schepen en vliegtuigen met alternatieve brandstoffen uitgebreider. Er komen bijvoorbeeld meer snelle laadpunten voor auto’s en bestelwagens en extra waterstoftankstations. Bovendien wordt betalen bij laad- en tankpunten makkelijker.
Op 22 september 2023 verscheen de herziene richtlijn over de uitrol van infrastructuur voor alternatieve brandstoffen in het EU-Publicatieblad.
> ReFuelEU Aviation Initiative
Om de ecologische voetafdruk van de luchtvaartsector te verkleinen, werd het ReFuelEU-initiatief (ReFeulEU Aviation Initiative) opgezet. Leveranciers van luchtvaartbrandstof worden verplicht om geleidelijk meer duurzame brandstoffen te leveren. Daarnaast moeten EU-luchthavens zorgen voor de infrastructuur voor het leveren, opslaan en tanken van duurzame brandstoffen. Er komt ook een EU-etiketteringssysteem voor de luchtvaartmaatschappijen die groenere vluchten aanmoedigen.
Op 31 oktober 2023 verscheen de verordening over het gebruik van duurzame luchtvaartbrandstoffen in het EU-Publicatieblad.
De herziene EPBD-richtlijn (Energy PerformancePrestation of Buildings Directive - EPBD) bevat ambitieuzere energie-efficiëntienormen voor nieuwe en gerenoveerde gebouwen om de stap richting een emissievrij gebouwenbestand tegen 2050 te ondersteunen. Er komen meer voorzieningen voor fietsen en elektrische auto’s, stimulansen voor renovaties alsook verplichtingen voor de uitbouw van zonne-energie-installaties. Bovendien verwijst de richtlijn naar een uitfasering van verwarmingsketels op fossiele brandstoffen tegen 2040.
Op 8 mei 2024 verscheen de richtlijn over de energieprestatie van gebouwen in het EU-Publicatieblad.
De richtlijn met gemeenschappelijke regels voor de interne markten voor hernieuwbare gassen, aardgas en waterstof beoogt het gebruik van hernieuwbare en koolstofarme gassen in het energiesysteem te bevorderen en de rol van aardgas te verkleinen. Dit moet helpen om uiterlijk in 2050 een klimaatneutrale EU te hebben.
In november 2023 bereikten de Raad en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord over dit dossier. Het Europees Parlement stemde in met dit akkoord op 11 april 2024. Op dinsdag 21 mei 2024 heeft de Raad het pakket over de toekomst van de waterstof- en gasmarkt formeel aangenomen. De verordening en de richtlijn zijn nu klaar voor publicatie in het EU-Publicatieblad en de daaropvolgende inwerkingtreding.
De verordening voor de certificering voor koolstofverwijdering creëert een EU-breed kader voor de vrijwillige certificering van vier verschillende vormen van koolstofverwijdering om het gebruik ervan te stimuleren. De regelgeving stelt de EU beter in staat de activiteiten in de koolstofverwijderingssector beter te kwantificeren, te controleren en te verifiëren. Dit is een eerste stap naar de integratie van een algemeen kader voor koolstofverwijdering in de EU-wetgeving.
Op 19 februari 2024 bereikten het Europees Parlement en de Raad een voorlopig politiek akkoord over een nieuw Europees certificeringskader voor koolstofverwijdering. De Europese Parlementsleden hebben op 10 april 2024 ingestemd met het akkoord. De finale handtekening door de Raad volgt in principe binnenkort. Na deze formele goedkeuring is de verordening klaar voor publicatie in het EU-Publicatieblad en de daaropvolgende inwerkingtreding.
De verordening om de methaanuitstoot in de olie-, gas- en steenkoolsector te verminderen maakt van methaan het op één na belangrijkste broeikasgas, voor het eerst gereguleerd binnen de EU.
Met deze verordening zullen exploitanten lekken moeten opsporen, rapporteren en repareren volgens ambitieuze tijdschema's en nauwkeurige specificaties met betrekking tot de gevoeligheid van meetinstrumenten en reparatietijden.
In november 2023 bereikten de Raad en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord over het dossier. Midden april 2024 keurden de Europese Parlementsleden het akkoord goed. Over dat akkoord bereikten de EU-ambassadeurs (COREPER) overeenstemming op 22 mei 2024. De 27 EU-lidstaten gaven hun fiat op 27 mei. Met deze formele goedkeuring is de verordening klaar voor publicatie in het EU-Publicatieblad en de daaropvolgende inwerkingtreding.
De herziening van de richtlijn energiebelasting moet de belasting op energieproducten en elektriciteit afstemmen op het energie- en klimaatbeleid van de EU om bij te dragen aan de EU-energiedoelstellingen voor 2030 en de klimaatneutraliteit in 2050. De interne markt van de EU wordt geconsolideerd door de belastingtarieven qua toepassingsgebied en structuur te actualiseren en het gebruik van facultatieve belastingvrijstellingen en -verlagingen te rationaliseren.
De Europese Commissie publiceerde een voorstel voor herziening als onderdeel van het eerste Fit for 55-pakket in juli 2021. Het voorstel werd voor standpuntbepaling naar de Raad en het Europees Parlement gestuurd (naar de parlementaire commissie ECON). De energiecrisis bemoeilijkte vooruitgang in het dossier. De Raad heeft nog geen algemene oriëntatie aangenomen over het dossier. Dit zou ook niet meer verwacht worden voor de Europese verkiezingen. Ook in het Europees Parlement is nog geen standpunt ingenomen. Stemmingen over het rapport, opgesteld door rapporteur Johan Van Overtveldt, zijn uitgesteld tot de volgende zittingsperiode van het Parlement.
Hier houdt de Europese Commissie je op de hoogte van het verloop van dossiers uit het Fit for 55-pakket.
.jpg)
