31 januari 2024 - door Liese Dewilde
Op 24 januari 2024 publiceerde de Europese Commissie vijf initiatieven om de economische veiligheid van de EU te vergroten en tegelijkertijd de openheid van handel, investeringen en onderzoek voor de economie van de EU te handhaven.
De initiatieven zijn in overeenstemming met de Europese economische veiligheidsstrategie van juni 2023
De EU hanteert een ruime driepijlerbenadering van economische veiligheid: bevorderen van het concurrentievermogen, beschermen tegen risico’s en aangaan van partnerschappen met zo veel mogelijk landen om gemeenschappelijke belangen te bevorderen.
De 5 nieuwe initiatieven omvatten: versterkte screening van buitenlandse investeringen in de EU, coördinatie van uitvoercontroles, analyse van risico’s van investeringen buiten de EU, verbetering van de onderzoeksveiligheid en besprekingen over manieren om onderzoek en ontwikkeling op het gebied van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik beter te ondersteunen (dual use).
Het is voor de EU cruciaal om risico’s te beheersen en tegelijkertijd onze openheid en internationale verbintenissen te handhaven. Daarom kwam de Europese Commissie in juni 2023 met een Europese strategie voor economische veiligheid en met aanvullende nieuwe initiatieven ter versterking van de economische veiligheid in januari 2024.
Op 20 juni 2023 hebben de Europese Commissie en de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid een gezamenlijke mededeling over een Europese strategie voor economische veiligheid bekendgemaakt. De strategie beschrijft een aantal nieuwe acties en legde de grondslag voor een strategische discussie met de EU-lidstaten en het Europees Parlement. Ze omvat drie pijlers: Promoting, Protecting, Partnering.
Het concurrentievermogen van de EU moet bevorderd worden door haar interne markt, innovatie en technologische en industriële capaciteit te versterken.
We moeten de economische veiligheid van de EU beschermen met een reeks bestaande en nieuwe instrumenten.
We moeten samenwerken met anderen om onze economische veiligheid te versterken. We moeten met name:
samenwerken met betrouwbare partners om gemeenschappelijke veiligheidsproblemen aan te pakken via gediversifieerde en verbeterde handelsovereenkomsten
internationale regels en instellingen versterken
investeren in duurzame ontwikkeling.
Op 24 januari 2024 heeft de Europese Commissie vijf nieuwe initiatieven goedgekeurd om de economische veiligheid van de EU verder te versterken. Ze kaderen allemaal in die driepijlerbenadering ‘Promoting - Protecting - Partnering’.
De screening van buitenlandse investeringen in de EU moet verbeteren voor verdere bescherming van de veiligheid en de openbare orde in de EU. De Commissie publiceerde daarom een Commissievoorstel voor een verordening over screening van buitenlandse investeringen in de Unie.
Het Commissievoorstel pakt tekortkomingen in de bestaande regels aan en verbetert de efficiëntie van het systeem. Enkele belangrijke aspecten van het voorstel:
zorgen dat alle lidstaten beschikken over een screeningmechanisme met beter geharmoniseerde nationale regels
vaststelling van het minimumaantal sectoren waarvoor alle lidstaten buitenlandse investeringen moeten screenen
uitbreiding van de EU-screening naar investeringen van EU-investeerders die in feite worden gecontroleerd door personen of bedrijven uit een niet-EU-land.
Er is groeiende bezorgdheid over uitgaande investeringen (van in de EU naar buiten de EU) in een beperkt scala van geavanceerde technologieën. Investeringen in deze technologieën kunnen de militaire en inlichtingencapaciteiten verbeteren van actoren die deze vermogens tegen de EU kunnen gebruiken, of de internationale vrede en veiligheid kunnen ondermijnen. Dit wordt momenteel niet gemonitord of gecontroleerd op het niveau van de EU of de lidstaten.
De Commissie publiceerde daarom een witboek (white paper) over uitgaande investeringen. Het bevat een stapsgewijze analyse van uitgaande investeringen om inzicht te krijgen in de potentiële risico’s die daaraan verbonden zijn. Lidstaten en belanghebbenden zullen geconsulteerd worden om te bepalen welke beleidsrespons gerechtvaardigd is.
De Commissie wilt besprekingen en maatregelen stimuleren voor meer Europese coördinatie op het gebied van uitvoercontroles van goederen voor tweeërlei gebruik (dual use, goederen die zowel voor civiele als voor defensiedoeleinden kunnen worden gebruikt). Denk bijvoorbeeld aan geavanceerde elektronica, toxines, nucleaire of rakettechnologie.
De Commissie publiceerde daarom een witboek (white paper) over uitvoercontroles. Het bevat maatregelen op korte en middellange termijn, met volledige inachtneming van de bestaande regels op EU- en multilateraal niveau.
Het witboek voorziet ook in een forum op hoog niveau voor politieke coördinatie en kondigt in de zomer van 2024 een aanbeveling van de Commissie aan voor een betere coördinatie van de nationale controlelijsten. De evaluatie van de EU-verordening inzake producten voor tweeërlei gebruik is vervroegd tot 2025.
De Commissie wil verdere besprekingen bevorderen over manieren om onderzoek en ontwikkeling op het gebied van technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik (dual use technologieën) beter te ondersteunen.
De Commissie publiceerde daarom een witboek (white paper) met een overzicht van de huidige relevante EU-financieringsprogramma’s en een beoordeling van de toereikendheid van deze steun voor technologieën met potentieel voor tweeërlei gebruik. Er worden verschillende opties voorgesteld voor de te volgen koers. Er loopt nu een openbare raadpleging omtrent volgende stappen van de Commissie.
Openheid en grensloze samenwerking in de onderzoeks- en innovatiesector brengen risico’s van uitbuiting en kwetsbaarheid met zich mee. De Commissie publiceert daarom een voorstel voor een aanbeveling van de Raad om de lidstaten en de onderzoeks- en innovatiesector in het algemeen meer duidelijkheid, begeleiding en ondersteuning te bieden.
Door de krachten op nationaal en sectoraal niveau en in de hele Unie te bundelen, kunnen we de risico's voor onderzoeksveiligheid beperken en ervoor zorgen dat er op een open en veilige manier internationaal wordt samengewerkt op het gebied van onderzoek en innovatie. De internationale samenwerking op het gebied van onderzoek gebeurt volgens het beginsel “zo open als mogelijk, zo gesloten als nodig”.
De COVID-19 pandemie, de Russische invasie in Oekraïne en de toenemende geopolitieke spanningen en grotere geostrategische en geo-economische competitie hebben de risico’s die inherent zijn aan bepaalde economische afhankelijkheden in de schijnwerper geplaatst. Dergelijke risico’s kunnen de werking van onze samenlevingen, onze economieën onze strategische belangen en ons vermogen om te handelen beïnvloeden.
Tegelijk moet de EU de voordelen van haar economische openheid maximaliseren. Op regels gebaseerde handel heeft de EU van vormgegeven en al veel voordeel gebracht.
Europese strategie voor economische veiligheid van juni 2023:
Nieuwe initiatieven januari 2024:
Screening buitenlandse investeringen in EU
Investeringen buiten EU
Uitvoercontroles dual use goederen
Onderzoek en ontwikkeling dual use technologieën
Onderzoeksveiligheid
