09 februari 2024 - door Liese Dewilde
Op 1 februari 2024 bereikten de Raad en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord over de wet inzake noodsituaties en veerkracht voor de interne markt (IMERA - Internal Market Emergency and Resilience Act). Oorspronkelijk werd gesproken over de verordening voor een noodinstrument voor de eengemaakte markt (SMEI - Single Market Emergency Instrument).
De EU wil kunnen anticiperen, zich voorbereiden en reageren op de gevolgen van toekomstige crises.
De verordening voorziet in permanente monitoring van mogelijke nieuwe crises, in een waakzaamheidsfase en noodfase en in structuren waarmee de lidstaten hun respons kunnen coördineren.
De Raad en het Europees Parlemement werden het ook eens over een aantal begeleidende wetgevingsvoorstellen, de ‘Imera-omnibus’ genaamd, om te anticiperen op eventuele toekomstige crises.
“Het nieuwe wetgevingsinstrument is bij uitstek gericht op waarborging van een interne markt die zorgt voor stabiele toeleveringsketens voor kritieke goederen en diensten, die het welzijn waarborgt, en die ons voorbereidt op toekomstige uitdagingen.”
Pierre-Yves Dermagne, Belgisch vicepremier en minister van Economie en Werk
Imera focust op het anticiperen en zich voorbereiden op toekomstige crises. De regels bouwen voort op de lessen die geleerd zijn tijdens de Covid19-pandemie, de oorlog van Rusland in Oekraïne en de crisis in de energievoorziening. Het doel is om bevoorradingsproblemen van crisisgoederen te voorkomen en het vrije verkeer van goederen en diensten te waarborgen.
Het akkoord verduidelijkt het toepassingsgebied: de verordening moet beperkt blijven tot maatregelen die verband houden met de interne markt. De maatregelen mogen uitsluitend getroffen worden in crisissituaties en mogen geen gevolgen hebben voor zaken die onder de nationale bevoegdheid vallen, zoals de nationale veiligheid.
De verordening stelt drie waarschuwingsniveaus vast met specifieke voorbereidende taken en vrijwillige maatregelen voor elk niveau.
In de planningsfase is er geen crisis. De lidstaten en de Commissie moeten in deze fase bijvoorbeeld werken aan het opzetten communicatienetwerken, personeel opleiden en stresstests uitvoeren.
Het akkoord laat de Europese Commissie stresstests en simulaties uitvoeren ter anticipering en voorbereiding op crises en ter beoordeling van de mogelijke gevolgen voor het vrije verkeer van goederen, diensten en personen. Marktdeelnemers zullen worden aangemoedigd om op vrijwillige basis crisisprotocollen te ontwikkelen, scholing te verzorgen en crisissimulaties uit te voeren.
In de waakzaamheidsfase dreigt er een crisis. Op dit punt moeten landen en de Europese Commissie onder andere crisisrelevante goederen, hun producenten, bestaande voorraden en productiemogelijkheden identificeren. Bedrijven die weigeren de Commissie informatie te verstrekken, moeten uitleggen waarom.
Het voorlopig akkoord voorziet in een noodfase. Hier kunnen noodmaatregelen genomen worden, namelijk maatregelen die als laatste redmiddel kunnen worden ingezet als een crisis de toevoer van kritieke goederen en diensten bedreigt. De Commissie kan dan gegevens opvragen bij bedrijven, zoals de omvang van de voorraad van bepaalde producten. Bij weigering moeten bedrijven onderbouwen waarom.
De lidstaten moeten transparant zijn over de door hen getroffen maatregelen tegen de crisissituatie en ze moeten over een informatie-uitwisselingsplatform beschikken om zich te informeren over de maatregelen van andere lidstaten.
In geval van ernstige en aanhoudende crisisgerelateerde tekorten kan de Commissie als prioritair aangemerkte bestellingen van kritieke goederen of diensten plaatsen. Het staat bedrijven vrij deze bestellingen al dan niet te aanvaarden en ze zijn wettelijk gedekt tegen aansprakelijkheid jegens andere klanten als zij door zulke bestellingen niet aan andere contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Deze bestellingen moeten in overeenstemming zijn met de mededingingsregels en mogen geen afbreuk doen aan de bevoegdheden van de lidstaten op het gebied van veiligheid of defensie.
In deze uitzonderlijke omstandigheden kunnen de Commissie en aanbestedende diensten van de lidstaten gezamenlijk aanbesteden voor crisisrelevante of kritieke goederen of diensten. Ook zonder de Commissie kunnen de lidstaten, in coördinatie met andere lidstaten, aanbestedingen voor dit soort goederen uitschrijven, waarvan ze de Commissie en de noodraad voor de eengemaakte markt dan dienen te informeren.
Het akkoord omvat de oprichting van een Raad voor noodsituaties en veerkracht voor de interne markt. Dat is een adviesgroep waaraan de Commissie en de lidstaten zullen deelnemen. Een lid van het Europees Parlement zal als waarnemer zitting hebben in de raad.
De Commissie heeft een pakket voorstellen ingediend dat aan de Imera-verordening is gekoppeld: de Imera-omnibus. Dit pakket moet de huidige wetgeving inzake conformiteitsbeoordelingsregels en gemeenschappelijke specificaties up-to-date houden. Het moet ook de huidige wetgeving ook voorzien van nieuwe markttoezichtregels voor de operationalisering van deze verordening in tijden van crisis.
Het voorlopig politiek akkoord van 1 februari 2024 moet nog goedgekeurd worden door het Europees Parlement (eerst in de IMCO-commissie, dan in plenaire vergadering) en formeel aangenomen worden door de Raad. Zodra de mede-wetgevers dit gedaan hebben, kan de tekst gepubliceerd worden in het EU-Publicatieblad. 20 dagen na publicatie treedt de verordening in werking.
Volgens de voorlopige overeenkomst zouden de regels 18 maanden na de inwerkingtreding van de tekst van toepassing worden.
De tekst van het voorlopig politiek akkoord is nog niet beschikbaar. De technische en juridisch-taalkundige afronding van de tekst moet nog gebeuren in de komende weken.
Op 19 september 2022 publiceerde de Europese Commissie een voorstel voor een verordening tot vaststelling van een noodinstrument voor de eengemaakte markt. Het was toen een antwoord op recente crises, zoals bv. de Covid19-crisis, waarbij de werking van de eengemaakte Europese markt grondig werd verstoord. Het doel was om het vrij verkeer van goederen, personen en diensten te waarborgen in crisistijden én om verstoringen in de bevoorradingsketen te verhelpen.
