28 oktober 2022 - door Liese Dewilde
De afgelopen tijd gebeurden er een aantal zaken rond EU-initiatieven in verband met de weerbaarheid of veerkracht van kritieke entiteiten: een (voorstel tot een) richtlijn, een 5-punten actieplan uit een speech van von der Leyen én een voorstel voor een aanbeveling van de Raad.
Op 28 juni 2022 bereikten de Raad en het Europees Parlement tijdens de derde trilogenronde een voorlopig politiek akkoord over een voorstel voor Richtlijn over de Veerkracht van Kritieke entiteiten. De verantwoordelijke LIBE-commissie in het Europees Parlement heeft dit akkoord op 10 oktober goedgekeurd.
Op 5 oktober gaf Commissievoorzitter von der Leyen een speech in het Europees Parlement over de escalatie door Rusland van zijn aanvalsoorlog tegen Oekraïne. Daar sprak ze over een 5-puntenplan voor veerkrachtige kritieke entiteiten.
Op 18 oktober publiceerde de Commissie een voorstel voor een aanbeveling van de Raad over een gecoördineerde aanpak van de Unie om de veerkracht van kritieke infrastructuren te versterken, voortbouwend op het 5-puntenplan.
Op 28 juni 2022 bereikten de Raad en het Europees Parlement tijdens de derde trilogenronde een voorlopig politiek akkoord over voorstel voor een Richtlijn over de Veerkracht van Kritieke Entiteiten (Resilience of Critical Entities Directive), ook wel de CER-richtlijn genoemd.
De toekomstige richtlijn uitgelegd
Doel van de richtlijn is kritieke entiteiten minder kwetsbaar en weerbaarder te maken. Met kritieke entiteiten worden entiteiten bedoeld die essentiële diensten leveren, waarvan de bestaansbasis van EU‑burgers en de goede werking van de interne markt afhankelijk zijn. Deze entiteiten moeten bijvoorbeeld kunnen omgaan met natuurrampen, terroristische dreigingen, gezondheidscrises of hybride aanvallen, en in staat zijn zich erop voor te bereiden, zich ertegen te beschermen, erop te reageren en ervan te herstellen.
De richtlijn zal betrekking hebben op kritieke entiteiten in verschillende sectoren: energie, vervoer, gezondheid, drinkwater, afvalwater en ruimtevaart. Sommige bepalingen zullen ook gelden voor centrale overheidsinstanties.
Enkele zaken uit de richtlijn zijn de volgende:
De lidstaten moeten een nationale strategie formuleren om de weerbaarheid van kritieke entiteiten te vergroten.
De lidstaten moeten minstens om de 4 jaar een risicobeoordeling uitvoeren en bepalen welke kritieke entiteiten essentiële diensten leveren.
Kritieke entiteiten moeten de risico's in kaart brengen die de levering van essentiële diensten aanzienlijk kunnen verstoren. Ze moeten ook passende maatregelen nemen om hun weerbaarheid te waarborgen en verstorende incidenten melden aan de bevoegde autoriteiten.
Er zijn regels voor de identificatie van kritieke entiteiten van bijzonder Europees belang. Een kritieke entiteit wordt als van bijzonder Europees belang beschouwd indien zij een essentiële dienst verleent aan 6 of meer lidstaten.
In het geval van een kritieke entiteit van bijzonder Europees belang kunnen de lidstaten de Commissie verzoeken een adviesmissie te organiseren of kan zij zelf voorstellen, indien de betrokken lidstaten hiermee instemmen, een beoordeling uit te voeren van de maatregelen die een entiteit heeft genomen om aan haar verplichtingen te voldoen.
De volgende stappen
Na een voorlopig politiek akkoord moesten de werkzaamheden op technisch niveau nog worden voortgezet. Nu moeten de Raad en het Europees Parlement nog groen licht geven voordat de richtlijn formeel kan worden aangenomen. Daarvoor is alvast een eerste stap gezet door het Europees Parlement. De LIBE-commissie in het Europees Parlement heeft het voorlopig politiek akkoord namelijk goedgekeurd op 10 oktober 2022. De plenaire stemming in het Parlement staat gepland tussen 21 en 24 november. Daarna is het aan de Raad om de Richtlijn formeel aan te nemen.
Het Commissievoorstel voor de richtlijn vind je hier. De tekst van het voorlopig politiek akkoord tussen de Raad en het Europees Parlement over het voorstel vind je in de bijlage onderaan.
Tijdens haar speech in het Europees Parlement over de escalatie door Rusland van zijn aanvalsoorlog tegen Oekraïne haalde Commissievoorzitter von der Leyen ook het onderwerp ‘weerbaarheid van kritieke entiteiten’ aan. Ze sprak over een 5-punten plan.
Ten eerste moeten we beter voorbereid zijn. In dat kader haalde ze het voorlopig politiek akkoord over het voorstel voor een Richtlijn inzake de Veerkracht van Kritieke Entiteiten aan als een goede stap in die richting.
Ten tweede moeten we onze infrastructuur aan stresstests onderwerpen. Zwakke punten moeten worden opgespoord om onze reactie op plotse verstoringen beter voor te bereiden. De lidstaten en de Commissie moeten samenwerken om als eerste een doeltreffende stresstest te doen in de energiesector. Andere risicovolle sectoren moeten daarna volgen.
Ten derde zullen we ons reactievermogen vergroten. Dit moet via het bestaande EU-mechanisme voor civiele bescherming. Daarmee kunnen we namelijk lidstaten ondersteunen bij de aanpak van eventuele verstoringen van hun kritieke infrastructuur.
Ten vierde zal Europa optimaal gebruik maken van diens satellietbewakingscapaciteit om potentiële dreigingen op te sporen.
Ten vijfde zullen we de samenwerking met de NAVO en belangrijke partners versterken.
De volledige speech van von der Leyen vind je hier.
Voortbouwend op deze speech presenteerde de Commissie op 18 oktober een voorstel voor een aanbeveling van de Raad over een gecoördineerde aanpak van de Unie om de veerkracht van kritieke infrastructuren te versterken. De ontwerpaanbeveling heeft tot doel de werkzaamheden ter bescherming van kritieke entiteiten op drie prioritaire gebieden te maximaliseren en te versnellen: paraatheid, respons en internationale samenwerking. Bovendien moeten overkoepelend de belangrijkste sectoren voorrang krijgen: energie, digitale infrastructuur, vervoer en ruimtevaart.
De Commissie heeft een sterkere ondersteunende rol en coördinerende rol voor zichzelf weggelegd in dit kader. Dit moet de paraatheid voor dreigingen en de respons op huidige dreigingen verbeteren.
Op vlak van paraatheid moedigt de Commissie de lidstaten aan stresstests uit te voeren van entiteiten die kritieke entiteiten exploiteren, op basis van een gemeenschappelijke reeks beginselen die op het niveau van de Unie zijn ontwikkeld.
Op vlak van respons zullen de stresstests worden aangevuld met de opstelling van een blauwdruk voor kritieke infrastructuurincidenten en -crises. Deze blauwdrukken zullen onder andere de wijzen van samenwerking bij de respons op incidenten tegen kritieke entiteiten beschrijven wanneer het incident een aanzienlijke verstoring van de essentiële dienstverlening voor de interne markt met zich meebrengt. Wat de coördinatie van de respons betreft, zal in deze blauwdruk gebruik worden gemaakt van de bestaande geïntegreerde EU-regeling politieke crisisrespons (IPCR).
Op vlak van internationale samenwerking voorziet de Commissie in een versterkte samenwerking tussen de lidstaten én met naburige derde landen. De Commissie en de hoge vertegenwoordiger zullen de coördinatie met de NAVO versterken via de gestructureerde dialoog tussen de EU en de NAVO over veerkracht en daartoe een taskforce oprichten.
De tekst van het Commissievoorstel voor een Raadsaanbeveling kan je hier vinden.
>Het Commissievoorstel voor de richtlijn vind je hier. De tekst van het voorlopig politiek akkoord tussen de Raad en het Europees Parlement over het voorstel vind je in de bijlage hieronder. De tekst van het Commissievoorstel voor een aanbeveling van de Raad kan je hier vinden.
