01 maart 2024 - door Tina Rubbrecht
Binnen exact 100 dagen gaan we naar de stembus voor de Vlaamse, federale én Europese verkiezingen. Om de 5 jaar stemmen we voor een nieuw Europees Parlement, het enige rechtstreeks verkozen en grootste transnationale parlement ter wereld. Wat leer je in deze blog?
Hoeveel Europese Parlementsleden worden verkozen en hoeveel zetels gaan er deze legislatuur naar België en Vlaanderen?
Wie zijn de Vlaamse EU-lijsttrekkers?
Hoe worden de voorzitters van het Europees Parlement, de Commissie en de Europese Raad aangesteld?
Hoe zijn de Europese bevoegdheden verdeeld?
-Background.jpg)
In juni 2024 zullen miljoenen Europeanen de toekomst van de Europese democratie vormgeven. Jouw stem bepaalt welke leden van het Europees Parlement jou zullen vertegenwoordigen wanneer ze nieuwe wetten opstellen. Die Europese beslissingen zijn belangrijk voor iedereen, want ze hebben een grote impact op ons dagelijkse leven.
De volgende legislatuur kiezen we 720 Europese Parlementsleden. Dat zijn 15 zetels meer dan het huidige aantal, waarvan er één naar Vlaanderen gaat. Dit jaar zullen er dus 22 Belgische Parlementsleden (13 Vlaamse, 8 Franstalige en 1 Duitstalige) verkozen worden. Elk EU-land heeft minimaal 6 en maximaal 96 leden. Voor het eerst mogen ook jongeren vanaf 16 jaar in ons land stemmen en vanaf 18 jaar geldt de stemplicht. In totaal zijn er zo’n 880.000 first time voters die mee over de toekomst van de Europese Unie beslissen.
Hieronder vind je een alfabetisch overzicht van de Vlaamse EU-lijsttrekkers van de verschillende politieke partijen. Ontdek binnenkort hun programma’s.
Wouter Beke (cd&v)
Sophie in 't Veld (Volt)
Rudi Kennes (PVDA)
Sara Matthieu (Groen)
Bruno Tobback (Vooruit)
Tom Vandendriessche (Vlaams Belang)
Johan Van Overtveldt (N-VA)
Hilde Vautmans (Open Vld)
De verkiezingsuitslagen worden live bekendgemaakt op de website van het Europees Parlement. De verkozen parlementsleden uit de 27 lidstaten groeperen zich in fracties (7) op basis van politieke voorkeur/ideologie en stellen zich kandidaat om te zetelen in parlementaire commissies. Van 10 juni tot 15 juli bespreken de politieke fracties welke Parlementsleden in welke parlementaire commissies zullen zetelen. Tussen 22 en 25 juli zou de definitieve samenstelling van de commissies volgen.
De Europese staatshoofden en regeringsleiders verdelen de Europese topfuncties onder de verschillende politieke families op basis van de verkiezingsuitslagen, hun gewicht en impact.
De Europese Raad bestaat uit de staatshoofden of regeringsleiders van de EU-lidstaten, de voorzitter van de Europese Raad en de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad kiest zijn eigen voorzitter bij een stemming met een gekwalificeerde meerderheid in de Europese Raad (55 % van de EU-landen en 65 % van de totale EU-bevolking). De voorzitter wordt aangesteld voor 2,5 jaar en kan eenmaal worden herkozen zoals de huidige voorzitter Charles Michel (Renew Europe).
Verwar de Europese Raad niet met de Raad van de EU. In die laatste zetelen de vakministers van de verschillende lidstaten. Om de 6 maanden is een andere lidstaat voorzitter van de Raad van de EU (rotatiesysteem). Van 1 januari tot 30 juni 2024 is België een half jaar voorzitter van de Raad van de Europese Unie.
Tijdens de eerste plenaire vergadering in juli (16-19) met alle verkozen leden kiest het Europees Parlement een voorzitter voor een halve legislatuur (2,5 jaar) met absolute meerderheid (de helft plus 1). De Maltese Roberta Metsola (EPP) is de huidige voorzitter.
De Europese Commissie wordt geleid door haar voorzitter en de 26 commissarissen (1 per lidstaat). De Europese staatshoofden en regeringsleiders stellen traditioneel een kandidaat-Commissievoorzitter voor die ook het Europees Parlement met absolute meerderheid moet goedkeuren. Na goedkeuring van het Parlement stelt de Europese Raad de nieuwe voorzitter officieel aan. Als de kandidaat geen goedkeuring krijgt van het Europees Parlement, moet de Europese Raad binnen één maand een nieuwe kandidaat voorstellen.
Elke lidstaat draagt een kandidaat-EU-commissaris (26) voor. De gekozen Commissievoorzitter verdeelt de portefeuilles aan de kandidaat-commissarissen. Kandidaten moeten het Europees Parlement overtuigen van hun vakkennis en geschiktheid tijdens hoorzittingen in de parlementaire commissies.
De 26 goedgekeurde Commissieleden (zij kunnen zich terugtrekken als zij geen positieve beoordeling krijgen) moeten samen met de gekozen Commissievoorzitter en de hoge vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid, nog de gehele goedkeuring krijgen van het Europees Parlement bij meerderheid van de uitgebrachte stemmen. De Europese Raad benoemt alle commissarissen met gekwalificeerde meerderheid van stemmen formeel. Normaal volgt in oktober de officiële aanstelling van de volledige Europese Commissie en start het nieuwe mandaat op 1 november. Huidig Commissievoorzitter Ursula von der Leyen (EPP) maakte bekend zich opnieuw kandidaat te stellen voor de volgende legislatuur.
De Europese Commissie is de uitvoerende macht van de EU, verantwoordelijk voor het voorstellen en uitvoeren van EU-wetgeving en het dagelijks bestuur van de EU. Het Europees Parlement, dat de belangen van de EU-burgers vertegenwoordigt, en de Raad van de EU, die de belangen van de landen vertegenwoordigt, vormen samen de wetgevende macht. Zij werken verder aan de voorstellen van de Commissie en proberen tijdens trilogen een compromis te bereiken dat ze daarna formeel goedkeuren.
Opgelet, de Raad van de EU en de Europese Raad zijn dus twee verschillende instellingen. De Europese Raad beslist over het algemene beleid en de politieke prioriteiten van de EU, maar neemt geen wetgeving aan.
De Europese Commissie behartigt de gemeenschappelijke belangen van de EU en is het belangrijkste uitvoerende orgaan van de EU. Zij gebruikt haar “initiatiefrecht” om voorstellen voor nieuwe wetten in te dienen. Die voorstellen worden vervolgens grondig bestudeerd en al dan niet goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. Zij beheert ook alle facetten van het EU-beleid, met uitzondering van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB). Dat valt onder de verantwoordelijkheid van de hoge vertegenwoordiger voor het GBVB, die tevens vicevoorzitter van de Europese Commissie is. De Europese Commissie beheert daarnaast de EU-begroting en ziet erop toe dat de lidstaten de EU-wetten correct toepassen.
Samen met vertegenwoordigers van de regeringen van de EU-landen vormen en beslissen de Parlementsleden over nieuwe wetten die alle aspecten van het leven in de Europese Unie beïnvloeden, van ondersteuning van de economie en armoedebestrijding tot klimaatverandering en veiligheid.
De Parlementsleden zetten belangrijke politieke, economische en sociale onderwerpen in de kijker en verdedigen de waarden van de Europese Unie: respect voor mensenrechten, vrijheid, democratie, gelijkheid en de rechtsstaat.
Het Parlement keurt de EU-begroting goed en controleert hoe het geld wordt besteed. Het stelt ook de voorzitter van de Europese Commissie aan, benoemt haar commissarissen en houdt hen ter verantwoording (toezicht- en controlebevoegdheden). Het kan bijvoorbeeld een motie van wantrouwen indienen om de Commissie af te keuren en uiteindelijk af te zetten.
De Raad werkt aan, onderhandelt en keurt EU-wetgeving goed. Dit in samenspraak met het Europees Parlement en op basis van voorstellen van de Europese Commissie. Het coördineert het beleid van de EU-landen en ontwikkelt het buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU op basis van de richtsnoeren van de Europese Raad. Verder sluit de Raad overeenkomsten tussen de EU en andere landen en internationale organisaties. Ten slotte stelt de Raad de jaarlijkse EU-begroting vast, samen met het Europees Parlement. Als voorzitter bepaalt België in de eerste helft van 2024 dus niet alleen de agenda van de EU mee, maar treedt het vooral op als een eerlijke en neutrale bemiddelaar tussen de lidstaten.
In de Europese Raad komen de EU-leiders bijeen om de politieke agenda van de EU te bepalen. De Raad vertegenwoordigt het hoogste niveau van politieke samenwerking tussen EU-landen. De EU-leiders houden meestal om de drie maanden een top, onder leiding van een permanente voorzitter. De Europese Raad beslist over het algemene beleid en de politieke prioriteiten van de EU, maar neemt geen wetgeving aan. Het behandelt ingewikkelde of gevoelige zaken die niet kunnen worden opgelost op een lager regeringsniveau. De Europese Raad bepaalt het gemeenschappelijk internationaal en veiligheidsbeleid van de EU, en houdt daarbij rekening met strategische belangen en de gevolgen voor defensie. Het nomineert en benoemt kandidaten voor enkele prominente EU-functies, onder meer in de ECB en de Commissie. De Europese Raad kan de Europese Commissie vragen om een voorstel in te dienen over een kwestie en dit voorstel doorverwijzen naar de Raad van de EU.
Rol van het Parlement bij de benoeming van de Europese Commissie (infografiek)
Infographic - Verkiezing van de voorzitter van de Europese Commissie
Meer over de rol van de voorzitter van de Europese Raad
Meer over de rol van de Europese Raad bij benoemingen van prominente functies
Benoemingsprocedure nieuwe leiders EU-instellingen in 2019
