25 maart 2024 - door VLEVA team
Afgelopen week (21 en 22 maart) vond de Europese top in Brussel plaats. In deze blog ontdek je welke grote Europese topics op de agenda stonden en de belangrijkste beslissingen van de Europese leiders.
Blijvende (militaire) steun aan Oekraïne
Geen doorbraak in de financiering van hogere Europese defensie-uitgaven
Oproep tot een onmiddellijke humanitaire pauze in Gaza
Verder timmeren aan voorstellen om landbouwers tegemoet te komen
EU-uitbreiding en hervorming moeten parallel lopen
-Background.jpg)
In het derde jaar van de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne, staat veiligheid en defensie hoog op de Europese agenda. Europa blijft Oekraïne “alle nodige politieke, financiële, economische, humanitaire, militaire en diplomatieke steun verlenen, zolang en zo intensief als nodig is.” De leiders benadrukten daarbij dat de EU en haar lidstaten de levering van alle nodige militaire bijstand, waaronder de aanschaf van munitie voor Oekraïne, moeten versnellen en opvoeren. Meer dan ooit willen de Europese leiders de Oekraïense defensie én hun eigen defensie opkrikken. De roep naar hogere en gemeenschappelijke defensie-uitgaven in Europa klinkt luider. Maar op de Europese Top kwam geen doorbraak over hoe die te financieren.
Er werd wel een zaadje gepland voor het voorstel van de Europese Commissie om 90% van de winsten uit bevroren tegoeden van de Russische Centrale Bank in Europa naar Oekraïense wapenaankopen te laten gaan en de overige 10% naar de wederopbouw van Oekraïne. De formele beslissing en de concrete uitwerking gaat nu verder naar de ministers van Buitenlandse Zaken.
Ook blijft er discussie bestaan over hoe de Europese defensie-industrie te financieren via gezamenlijke schulden en euro-obligaties. Dit is een gevoelig thema voor bepaalde landen zoals Duitsland en Nederland. Net zoals Frans president Macron en Estse premier Kaja Kallas, staat onze Belgische premier Alexander De Croo open voor defensie-obligaties, maar hij wil dat het geld naar onderzoek en ontwikkeling gaat. Dat de Europese Investeringsbank (EIB) meer geld moet pompen in de defensie-industrie, krijgt meer gehoor. De EU-leiders roepen de EIB op om hun beleid aan te passen voor leningen aan de defensie-industrie en voor de huidige definitie van dual use-goederen (producten die zowel voor civiele als militaire toepassingen gebruikt kunnen worden).
Om het bloedvergieten te stoppen, roept de Europese Raad op tot een onmiddellijke humanitaire pauze met een duurzaam staakt-het-vuren als doel. Ook de oproep voor de onvoorwaardelijke bevrijding van de gijzelaars door Hamas, het voorkomen van een grondaanval in Rafah, het toelaten van meer humanitaire hulp in Gaza en een uiteindelijke tweestatenoplossing wordt herhaald. De regionale escalatie in Libanon en in de Rode Zee moet voorkomen worden. De gelijktijdige ontwerpresolutie van de VS in de VN-Veiligheidsraad met dezelfde oproep tot een onmiddellijke humanitaire pauze, zet de boodschap van de EU-lidstaten kracht bij.
De Europese leiders verwelkomen de voorstellen om de landbouwers tegemoet te komen. Na de recente boerenprotesten is het duidelijk: een veerkrachtige en duurzame landbouwsector is cruciaal voor onze voedselzekerheid en de strategische autonomie van de Unie. Bovendien hebben de boeren nood aan een stabiel en voorspelbaar kader om hen onder meer te ondersteunen bij het aanpakken van milieu- en klimaatkwesties.
De Commissie kondigde eind februari aan dat ze de administratieve lasten voor landbouwers wil verlichten. Een aantal van die maatregelen lopen momenteel of zijn al uitgevoerd. Daarbovenop kondigde de Commissie recent nog een herziening van het gemeenschappelijk landbouwbeleid aan. Een versoepeling van de milieuvoorwaarden en een sterkere positie van de landbouwers in de voedselvoorzieningsketen vormen de rode draad. De Europese leiders roepen de Commissie en de Raad op om verder te sleutelen aan beide voorstellen.
De vernieuwde heffingen op tal van Oekraïense landbouwproducten kwamen ook aan bod tijdens de Top. In juni 2022 schortte de Commissie de importtarieven en quota op voor de Oekraïense export. Maar een recente verlenging van die maatregel tot juni 2025 leidde tot boerenprotesten. Volgens Poolse en andere Oost-Europese boeren wordt de Europese markt overspoeld door goedkope Oekraïense import. Ook Frans president Emmanuel Macron deelt die mening. Vorige week bereikten het Parlement en de EU-lidstaten een deal: er komen maxima op hoeveelheden eieren, gevogelte, suiker, maïs en honing uit Oekraïne die tolvrij in de EU verkocht worden. Tijdens de EU-top uitte Zelenski zijn ontevredenheid over deze maatregel. Bovendien vond hij het onrechtvaardig dat Rusland nog steeds onbeperkte toegang heeft tot de Europese landbouwmarkt.
In de marge van de Top kwam de Commissie dan toch met een plan om tarieven in te voeren op de import van Russische en Wit-Russische graanproducten en oliezaden. Dit om tegemoet te komen aan het onbegrip in Oekraïne. De Europese leiders tonen hun duidelijke steun voor dit voorstel, maar roepen ook op tot eerlijke en evenwichtige handelsmaatregelen voor Oekraïne.
Europese leiders raakten het eens over de start van de toetredingsonderhandelingen met Bosnië-Herzegovina. Volgens voorzitter Charles Michel “een belangrijke stap op het pad naar de Europese Unie”. Maar Bosnië-Herzegovina moet eerst nog zijn huiswerk doen, zoals de hervormingen van het gerecht en maatregelen in de strijd tegen corruptie en georganiseerde misdaad.
En wat met Oekraïne en Moldavië die in december al groen licht kregen voor de toetredingsonderhandelingen? Er werd nog geen concrete timing gevonden voor de goedkeuring van de onderhandelingskaders voor Oekraïne en Moldavië (al dan niet onder het Belgisch voorzitterschap).
Voor de Europese Raad moet de uitbreiding van de EU parallel lopen met de interne hervorming van de Unie zelf. Dat bleek ook uit het voorstel van de Europese Commissie in aanloop naar de Top om kandidaat-lidstaten geleidelijk aan in de EU (en vooral tot de single market) te laten toetreden. De Commissie stelde ook voor om de unanimiteit in bepaalde domeinen zoals buitenlands en fiscaal beleid te vervangen door gekwalificeerde meerderheid (niet obv. verdragswijziging maar wel via de zgn. passerelle clausules om de stemregels te veranderen).
De EU-leiders herbevestigden de intentie van de EU voor een allesomvattende aanpak voor migratie, zoals overeengekomen in hun conclusies van december 2023. De Europese Raad erkent dat meer dan 90% van de irreguliere migranten de EU binnenkomt met behulp van smokkelaars. Daarom steunen zijn het initiatief van de Commissie om de EU-instrumenten tegen mensenhandel en -smokkel te versterken. Tegelijkertijd steunen zij de oprichting van een Wereldwijde Alliantie om deze globale uitdaging het hoofd te bieden.
In het kader van het Europees Semester van 2024 onderschreven de EU-leiders de beleidsprioriteiten van de jaarlijkse duurzamegroeianalyse en de ontwerpaanbeveling van de Raad over het economisch beleid van de eurozone.
