07 februari 2024 - door Liese Dewilde
Op 6 februari 2024, tijdens de derde trilogenronde, bereikten de Raad en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord over de verordening voor een nettonulindustrie (Net-Zero Industry Act - NZIA).
De EU moet de transitie naar schone energie garanderen door naar 40% eigen productiecapaciteit voor nettonultechnologieën tegen 2030 te gaan én door investeringen aantrekkelijk te maken en te ondersteunen .
Er wordt een reeks cruciale nettonultechnologieën vastgesteld die via strategische projecten kunnen worden ondersteund.
De NZIA is een centraal onderdeel van het Green Deal Industrial Plan: we moeten het concurrentievermogen en de veerkracht van de Europese industrie vergroten en het scheppen van groene, hoogwaardige banen ondersteunen, aangezien de EU ernaar streeft tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken.
De EU moet zelf goed uitgerust zijn om de transitie naar schone energie te maken. De wetgevers leggen daarom een benchmark vast voor de eigen productiecapaciteit voor nettonultechnologieën tegen 2030: ten minste 40% van de verwachte vraag in de EU.
Daarnaast beoogt de NZIA dat Europa tegen 2030 15% van de wereldwijde marktwaarde voor deze technologieën verovert.
De NZIA bevat een lijst van 15 nettonultechnologieën die gedekt worden door de lading van de tekst. Deze technologieën kunnen via strategische projecten worden ondersteund.
Lidstaten kunnen uitzonderingen vragen voor bepaalde sectoren als een sector niet relevant zou zijn voor hun energiemix. Lidstaten zijn dus niet verplicht om projecten die betrekking hebben op technologie die niet wordt geaccepteerd als onderdeel van hun energiemix te erkennen als strategische projecten.
De lijst is ook uitgebreid met de waardeketen: componenten, materialen en machines die nodig zijn voor de productie van de nettonultechnologie. Energie-intensieve industrieën zoals staal, chemische stoffen of cement die componenten produceren die in deze nettonultechnologieën worden gebruikt en die investeren in decarbonisatie zullen hierdoor dus ook als strategische projecten kunnen worden ondersteund.
Strategische nettonulprojecten zijn projecten die essentieel worden geacht voor het versterken van de veerkracht en het concurrentievermogen van de EU-industrie.
Voor deze projecten worden gunstige regelgevingsvoorwaarden geschept die nodig zijn om investeringen in technologieën en die strategische projecten aan te trekken.
Deze projecten moeten op nationaal niveau een ‘prioritaire status’ krijgen. Zo moeten ze kunnen genieten van snellere administratieve behandelingen en de snelste en gestroomlijnde vergunningsprocedures.
De NZIA zal de administratieve lasten verminderen en de vergunningverlening voor nettonultechnologieën vereenvoudigen. Dit moet helpen om sneller meer productiefaciliteiten voor nettonultechnologieën op te bouwen.
De maximale termijn voor het afgeven van een vergunning voor de bouw of uitbreiding van projecten bedraagt:
18 maanden voor grote fabricageprojecten met nulemissietechnologie (meer dan 1 gigawatt) en projecten die niet in gigawatt worden gemeten
12 maanden voor kleinere projecten (minder dan 1 gigawatt)
Nog kortere termijnen voor strategische projecten.
De procedure zal ervoor zorgen dat dergelijke projecten veilig, beveiligd en ecologisch duurzaam zijn en dat ze voldoen aan de milieu-, sociale en veiligheidseisen.
Het akkoord introduceert ook het concept van Net-Zero Acceleration Valleys (nettonulversnellingsvalleien). Lidstaten kunnen Valleys opzetten om de oprichting van clusters van industriële nettonulactiviteiten te vergemakkelijken en de administratieve procedures verder te stroomlijnen. Dit draagt bij tot de herindustrialisering van regio's. Milieubeoordelingen van het geografische gebied zullen bijdragen tot een stroomlijning van de planning van afzonderlijke projecten.
In het voorlopige akkoord wordt een EU-doelstelling vastgesteld om tegen 2050 een jaarlijkse injectiecapaciteit van 50 miljoen ton geologische CO2-opslaglocaties in de EU te bereiken. Deze strategische CO2-opslagprojecten zullen worden gerealiseerd met bijdragen van olie- en gasproducenten in de EU op basis van hun pro-rata-productie.
De overeenkomst neemt een belangrijke hinderpaal weg voor de ontwikkeling van CO2-afvang en -opslag als een economisch levensvatbare klimaatoplossing, in het bijzonder voor moeilijk afbreekbare emissies in energie-intensieve industrieën. Dit ligt in lijn met de doelstellingen van de mededeling over het beheer van industriële koolstofemissies.
De NZIA zal de toegang tot markten vergemakkelijken voor producten die voldoen aan de Europese duurzaamheids- en weerbaarheidscriteria en die helpen om te diversifiëren van overgeconcentreerde voorzieningsbronnen.
De regels voor de manier waarop overheidsinstanties goederen, werken en diensten met betrekking tot strategische netto-nul-technologieën zullen aankopen, moeten er beter voor zorgen dat de eisen transparant, uitvoerbaar en geharmoniseerd zijn en dat het aanbod van deze technologieën aan de EU gediversifieerd is, terwijl aanbestedende diensten voldoende flexibiliteit behouden.
Overheidsinstanties moeten bij aanbestedingsprocedures en veilingen voor de uitrol van hernieuwbare energie rekening houden met duurzaamheids- en veerkrachtcriteria voor bepaalde nettonultechnologieën.
Voor openbare aanbestedingsprocedures moet ten minste één aanvullend criterium worden gehanteerd, namelijk sociale duurzaamheid, cyberveiligheid en een verplichting om tijdig te leveren.
Wat veilingen voor de uitrol van hernieuwbare energie betreft, worden in de overeenkomst verplichte niet-prijsgerelateerde criteria vastgesteld.
Het akkoord zal er ook voor zorgen dat de nodige geschoolde arbeidskrachten beschikbaar zijn om de race naar klimaatneutraliteit te ondersteunen. Er zullen Net-Zero Industry Academies (academies voor nettonulindustrie) worden opgericht om de bijscholing van werknemers die nodig zijn voor de opschaling van nettonulindustrieën in de EU te ondersteunen en hun mobiliteit binnen de Europese eengemaakte markt te vergemakkelijken. De overeengekomen wet bevat ook stimulansen voor de industrie om te investeren in onderwijs en opleiding van de Europese beroepsbevolking.
Om innovatie te bevorderen, zullen de lidstaten dankzij de nieuwe regels testomgevingen voor regelgeving (regulatory sandboxes) kunnen opzetten voor het testen van innovatieve nettonultechnologieën onder flexibele voorwaarden.
De verordening voorziet in de oprichting van een Net-Zero Europe Platform. Dit wordt een
centraal coördinatieknooppunt dat informatie-uitwisseling bevordert, de uitvoering vergemakkelijkt en investeringsinitiatieven in de hele EU ondersteunt.
Het afronden van het NZIA-dossier is een prioriteit voor het Belgische Voorzitterschap en een prioriteit in het Vlaamse projectplan.
Ontdek hierover meer in onze EU-Voorzitterschapsgids Industrie.
De tekst van het voorlopig politiek akkoord moet in de komende weken verder op punt worden gezet (technische en juridisch-taalkundige afronding). Als de tekst klaar is, moet het Europees Parlement die goedkeuren (eerst in de ITRE-commissie, dan in de plenaire vergadering). Daarna moet de Raad, onder Belgisch Voorzitterschap, de tekst nog formeel aannemen.
De tekst van het voorlopig politiek akkoord is voorlopig dus niet beschikbaar.
Op 1 februari 2023 publiceerde de Europese Commissie haar Green Deal Industrial Plan om het concurrentievermogen van de Europese net-zero industrie te versterken en de snelle overgang naar klimaatneutraliteit te ondersteunen. Von der Leyen kondigde de publicatie van dit plan in grote lijnen aan tijdens haar speech op het World Economic Forum in Davos op 17 januari 2023.
Het Industrieel Plan is daarvoor gebaseerd op vier pijlers:
Een voorspelbaar en vereenvoudigd regelgevingskader
Snellere toegang tot financiering
Verbetering van vaardigheden
Open handel voor veerkrachtige toeleveringsketens
Ontdek hier hoe VLEVA-leden uit het Vlaamse middenveld reageerden op dit Green Deal Industrieel Plan.
In het kader van het Green Deal Industrial Plan werden verschillende toekomstige initiatieven aangekondigd: een kritieke grondstoffenwet, een Net-Zero Industry Act, een Europees Soevereiniteitsfonds ezovoort.
Op 16 maart 2023 publiceerde de Commissie het voorstel voor een Net-Zero Industry Act.
Er is een aanzienlijke hoeveelheid schone energietechnologie nodig om Europa's klimaatdoelstellingen voor 2030 en 2050 te halen. Europa importeert deze technologieën grotendeels. De EU voert haar inspanning op om de productiecapaciteit voor schone energie uit te breiden.
