09 februari 2024 - door Florence De Vlam
Het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU en het Europees Parlement hebben op 6 februari een voorlopig akkoord bereikt over de herziening van de EU-wetgeving met betrekking tot het functioneren van het Schengengebied.
De hervorming richt zich hoofdzakelijk op vier gebieden: de herinvoering van grenscontroles, het bevorderen van alternatieve maatregelen, het aanpakken van situaties waarin migranten worden gebruikt voor politieke doeleinden en het instellen van gezamenlijke maatregelen tijdens noodsituaties op het gebied van volksgezondheid.
Het voorlopige akkoord zal nog ter bevestiging moeten worden voorgelegd aan de vertegenwoordigers van de lidstaten in de Raad
Het Schengengebied strekt zich uit over meer dan 4 miljoen vierkante kilometer en omvat 27 Europese landen. Hier kunnen meer dan 400 miljoen mensen vrij reizen tussen lidstaten zonder grenscontroles.
De overeengekomen tekst verduidelijkt en versterkt het kader voor de herinvoering en verlenging van toezicht aan de binnengrenzen. Lidstaten kunnen in uitzonderlijke gevallen controles herinvoeren bij ernstige bedreigingen van de openbare orde of binnenlandse veiligheid. Ze moeten de noodzaak en proportionaliteit hiervan beoordelen en kijken of andere maatregelen, inclusief alternatieven, dezelfde doelen kunnen bereiken. Volgens de nieuwe regels kunnen controles direct worden ingesteld als bedreigingen niet te voorzien zijn, met melding aan de Commissie, andere lidstaten en het Europees Parlement. Deze controles zijn beperkt tot een maand en kunnen hooguit drie maanden worden verlengd.
Binnengrenscontroles, gemeld aan de Commissie, lidstaten en Europees Parlement, kunnen maximaal zes maanden gelden bij voorzienbare dreigingen. Verlenging is mogelijk voor periodes van zes maanden, tot maximaal twee jaar. In ernstige uitzonderlijke situaties kunnen ze na twee jaar met maximaal zes maanden worden verlengd, eenmaal totaal tot een jaar.
Het voorzitterschap en het Europees Parlement hebben overeenstemming bereikt over een verdere actualisering van de Schengengrenscode, met betrekking tot het gebruik van alternatieve maatregelen voor grenscontroles. Door deze alternatieven kunnen lidstaten de herinvoering van grenscontroles beperken, wat de veiligheid waarborgt en tegelijkertijd het vrije verkeer binnen de grenzen handhaaft. De nieuwe code introduceert ook alternatieve maatregelen om illegaal verkeer van onderdanen van derde landen in het Schengengebied tegen te gaan. Via een nieuwe procedure kan een lidstaat onderdanen van derde landen die illegaal in het grensgebied zijn aangehouden, overdragen aan de lidstaat waar ze rechtstreeks zijn aangekomen. Deze overdracht moet plaatsvinden binnen het kader van bilaterale samenwerkingsovereenkomsten.
De gewijzigde Schengengrenscode zal lidstaten nieuwe maatregelen bieden om de EU-buitengrenzen effectiever te beheren, vooral wanneer migranten politiek worden misbruikt. Dit kan het beperken van grensdoorgangen of inkorten van openingstijden omvatten. Instrumentalisering is wanneer een derde land of niet-statelijke actor het verkeer van niet-EU-burgers naar de EU-buitengrenzen bevordert om destabilisatie te veroorzaken.
Conform de recente aanpassingen in de Schengengrenscode kan de Raad nu besluiten om tijdelijke reisbeperkingen aan de buitengrenzen toe te staan in geval van een grootschalige noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid. Tijdens de COVID-19 pandemie was de EU beperkt tot niet-bindende aanbevelingen aan de lidstaten. Deze beslissing kan verschillende gezondheidsgerelateerde beperkingen omvatten, zoals vereiste tests, quarantaine of zelfisolatie. Specifieke categorieën mensen, zoals die met het recht op vrij verkeer, langdurige ingezetenen en personen met internationale bescherming, zullen vrijgesteld zijn van deze inreisbeperkingen.
Het Europees Parlement heeft het door de medewetgevers bereikte voorlopige akkoord als standpunt in eerste lezing aangenomen. Het zal ter bevestiging worden voorgelegd aan de vertegenwoordigers van de lidstaten in de Raad, die de tekst in de komende weken zal goedkeuren, eerst in het Comité van permanente vertegenwoordigers (Coreper) en vervolgens in een daaropvolgende vergadering van de Configuratie voor de definitieve aanneming. Zodra de overeengekomen tekst door beide medewetgevers is goedgekeurd, wordt hij gepubliceerd in het Publicatieblad van de EU en treedt hij in werking op de twintigste dag volgende op die van zijn bekendmaking.
Het Schengengebied zonder grenzen garandeert vrij verkeer voor meer dan 425 miljoen EU-burgers en niet-EU-burgers die in de EU wonen of de EU bezoeken als toerist, uitwisselingsstudent of voor zaken. Dankzij het vrije verkeer van personen kan elke EU-burger zonder speciale formaliteiten reizen, werken en wonen in een EU-land. Schengen ondersteunt deze vrijheid door burgers in staat te stellen zich binnen het Schengengebied te verplaatsen zonder grenscontroles
De Schengengrenscode, die door dit akkoord tussen de Raad en het Europees Parlement zal worden geactualiseerd, is het juridische handboek dat voorziet in de afwezigheid van controles aan de binnengrenzen en dat regels vastlegt voor personencontroles aan de Schengenbuitengrenzen.
De code staat de lidstaten toe opnieuw controles aan de binnengrenzen in te voeren in uitzonderlijke omstandigheden die de algemene werking van het Schengengebied in gevaar brengen.
Lees hier een artikel over het versterken van de buitengrenzen van de EU
Lees hier meer over het Schengengebied
