16 november 2023 - door Celeste Wezenbeek
De Europese Commissie heeft een pakket voorstellen goedgekeurd die betrekking hebben op het klimaat-, energie-, grondgebruik-, vervoers- en belastingbeleid van de EU. Met dit ‘fit for 55’-pakket wil de EC haar beleid doen rijmen met de ambitie om de netto-uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met ten minste 55% te verminderen ten opzichte van 1990. Deze wetgevingsinstrumenten moeten er dus voor zorgen dat de, in de Europese klimaatwet overeengekomen streefcijfers, bereikt worden.
In dit artikel wordt de hervorming van het ETS-systeem besproken:
De EC legt ambitieuzere doelstellingen op tafel
Het voorstel wil de emissiehandel toe te passen in nieuwe sectoren.
Er wordt een sociaal klimaatfonds opgericht om de investeringskloof te dichten
De EU-regeling voor de handel in emissierechten (ETS) werkt volgens het principe van "cap-and-trade". Het stelt een absolute limiet of "cap" vast voor de totale hoeveelheid van bepaalde broeikasgassen die elk jaar mag worden uitgestoten door de entiteiten die onder de regeling vallen. Dit plafond wordt in de loop van de tijd verlaagd, zodat de totale uitstoot daalt.
In het kader van de EU-ETS kopen of ontvangen gereguleerde entiteiten emissierechten, die zij naar behoefte onderling kunnen verhandelen. Aan het eind van elk jaar moeten de gereguleerde entiteiten voldoende emissierechten inleveren om al hun emissies te dekken. Als een gereguleerde entiteit haar emissies vermindert, kan zij de "gespaarde" emissierechten houden om haar toekomstige behoeften te dekken of verkopen aan een andere installatie die een tekort aan emissierechten heeft. Een marktstabiliteitsreserve stabiliseert de markt door het overschot aan emissierechten uit de markt te halen.
De opwekking van elektriciteit en warmte, energie-intensieve industriële sectoren en de luchtvaart binnen Europa vallen onder het Europees ETS-systeem. De Commissie heeft vandaag voorgesteld om de emissiehandel in andere sectoren toe te passen via een afzonderlijk nieuw systeem.
Ambitieuzere doelstelling
De Commissie stelt voor de emissies van de huidige EU-ETS-sectoren tegen 2030 met 61% te verminderen ten opzichte van de niveaus van 2005. Dit betekent een stijging met 18 procentpunten ten opzichte van de huidige -43% bijdrage van het systeem aan de klimaatdoelstelling van de EU. Om dit doel te bereiken, stelt de Commissie een sterkere jaarlijkse emissiereductie voor van 4,2% (in plaats van 2,2% per jaar in het huidige systeem), na een eenmalige verlaging van het totale emissieplafond met 117 miljoen emissierechten ("re-basing"). De Commissie stelt ook voor de gratis emissierechten voor de luchtvaartsector, die al onder de EU-ETS valt, geleidelijk af te schaffen en tegen 2027 over te schakelen op de volledige veiling van emissierechten.
De Commissie heeft ook de marktstabiliteitsreserve herzien en stelt voor deze te versterken, zodat zij het historische overschot aan emissierechten sneller kan absorberen.
Nieuwe sectoren
De Commissie stelt ook voor de emissiehandel toe te passen in nieuwe sectoren. Volgens het voorstel zullen de emissies van het zeevervoer in de bestaande EU-ETS worden opgenomen, terwijl de emissies van brandstoffen die in het wegvervoer en in de bouw worden gebruikt, onder een nieuw, afzonderlijk emissiehandelssysteem zullen vallen.
De Commissie stelt voor de ETS-regels voor de luchtvaart te herzien. Vluchten binnen de Europese Economische Ruimte (EER), alsook vluchten naar Zwitserland en het VK, zullen onder de EU-ETS blijven vallen. Het totale aantal luchtvaartemissierechten in de ETS zal worden afgetopt op het huidige niveau, en jaarlijks met 4,2% worden verminderd. Het aantal kosteloze rechten dat aan vliegtuigexploitanten wordt toegewezen, zal geleidelijk worden verminderd, met als doel de kosteloze toewijzing aan de luchtvaart eind 2026 te beëindigen.
Parallel daarmee voert het voorstel het systeem van koolstofcompensatie en -reductie voor de internationale luchtvaart (CORSIA) in voor vluchten buiten Europa. De EU-ETS-richtlijn zal CORSIA toepassen op de emissies van in de EU gevestigde luchtvaartmaatschappijen van vluchten naar en van landen buiten de EER. Wanneer de emissies van vluchten buiten de EER een niveau bereiken dat hoger ligt dan 2019, zullen zij moeten worden gecompenseerd met overeenkomstige koolstofcredits.
De Commissie stelt voor om de werkingssfeer van het ETS-systeem uit te breiden tot CO2-emissies van grote schepen (meer dan 5000 brutoton), dit ongeacht de vlag waaronder zij varen. De uitbreiding zal alle emissies binnen de EU (intra-EU), alsook 50% van de emissies van reizen die buiten de EU beginnen of eindigen (extra-EU-reizen), en emissies die plaatsvinden wanneer schepen in EU-havens aangemeerd liggen.
In de praktijk zullen scheepvaartmaatschappijen ETS-emissierechten moeten kopen en inleveren voor elke ton gerapporteerde CO2-uitstoot. Voor het beheer van de regeling zullen de scheepvaartmaatschappijen worden toegewezen aan een administrerende autoriteit van een lidstaat die zal toezien op de naleving volgens dezelfde regels als voor de andere sectoren. Naast de EU-ETS-regels inzake sancties kunnen schepen ook de toegang tot EU-havens worden ontzegd wanneer de verantwoordelijke scheepvaartmaatschappij gedurende twee of meer opeenvolgende jaren heeft nagelaten de nodige emissierechten in te leveren.
Een afzonderlijke upstream-systeem zal de brandstofleveranciers reguleren (en niet de huishoudens en automobilisten). De leveranciers zullen verantwoordelijk zijn voor het toezicht op en de rapportering van de hoeveelheid brandstoffen die zij op de markt brengen en voor de inlevering van emissierechten elk kalenderjaar, afhankelijk van de koolstofintensiteit van de brandstoffen. Deze aanpak stimuleert de brandstofleveranciers om hun product koolstofarm te maken, aangezien dit de kosten van de naleving van het emissiehandelssysteem zal verlagen.
De marktstabiliteitsreserve zal ook in deze nieuwe sectoren actief zijn. Er wordt ook een specifiek mechanisme voorgesteld om buitensporige stijgingen van de koolstofprijs binnen de perken te houden. Een jaar vóór de invoering van koolstofbeprijzing voor de sectoren gebouwen en wegvervoer zal een sociaal klimaatfonds in werking treden om de sociale uitdagingen aan te pakken waarmee kwetsbare groepen in de samenleving als gevolg van het nieuwe emissiehandelssysteem kunnen worden geconfronteerd.
De Commissie stelt voor om meer geld beschikbaar te stellen voor innovatieve technologieën en om het energiesysteem te moderniseren. Om de investeringskloof op het gebied van koolstofarme innovatie te dichten en de verdelingseffecten van de emissiehandel aan te pakken, stelt de Commissie voor de omvang van het moderniseringsfonds te verhogen met 2,5% emissierechten van de totale hoeveelheid. Voorts stelt de Commissie voor een nieuw sociaal klimaatfonds op te richten om de sociale gevolgen van de uitbreiding van de handel in emissierechten tot wegvervoer en gebouwen voor kwetsbare gezinnen, micro-ondernemingen en vervoersgebruikers aan te pakken.
De inkomsten uit de veilingen in het kader van de bestaande ETS gaan naar de begrotingen van de lidstaten en worden hoofdzakelijk gebruikt om de klimaatverandering aan te pakken. In het kader van de bestaande EU-ETS zijn de lidstaten verplicht ten minste de helft van hun veilinginkomsten te besteden aan de ondersteuning van broeikasgasemissiereducties, de inzet van hernieuwbare energiebronnen en koolstofafvang en -opslag, en de verbetering van energie-efficiëntie en stadsverwarming.
In het kader van de bestaande EU-ETS wordt een deel van de emissierechten geveild voor het innovatiefonds en het moderniseringsfonds, die respectievelijk baanbrekende innovaties op weg naar klimaatneutraliteit in de hele EU en de modernisering van de energiesector in lidstaten met lagere inkomens ondersteunen
Lees meer over het Fit for 55-pakket
Lees hier meer over de hervorming van het EU emissions trading system
