19 september 2023 - door Liese Dewilde
Op woensdag 13 september 2023 gaf Commissievoorzitter von der Leyen haar (laatste?) State of the Union-speech tijdens de plenaire zitting van het Europees Parlement in Straatsburg. Ze blikte terug op wat Europa al bereikt heeft én keek vooruit naar de uitdagingen en ambities in de toekomst. Haar speech kaderde in het motto: “Laten we vandaag resultaten boeken om klaar te zijn voor morgen.”
Benieuwd wat ze in petto had? Je ontdekt het in deze blog.
Von der Leyen leidt in met een blik op de Europese verkiezingen van 2024. Ze roept op om tot die verkiezingen het werk af te maken dat kiezers de Europarlementsleden hebben toevertrouwd. Ze werpt ook een blik op het verleden, met de boodschap dat resultaten zijn geboekt voor meer dan 90% van de geopolitieke beleidslijnen die ze heeft aangekondigd bij de start van haar mandaat.
Na die introductie behandelt ze vijf thema’s:
Green Deal
Economie, sociaal beleid en concurrentievermogen
Digitaal en AI
Mondiaal, migratie en veiligheid
Oekraïne
De Green Deal is ontstaan uit de noodzaak om onze planeet te beschermen. Maar de Green Deal is ook de groeistrategie die onze toekomstige welvaart in stand moet houden volgens von der Leyen. We moeten komen tot een rechtvaardig resultaat voor toekomstige generaties, via een rechtvaardig parcours voor iedereen die gevolgen ondervindt.
Het is cruciaal om de Europese industrie gedurende deze transitie te ondersteunen. De ambitie is namelijk glashelder: de toekomst van de schone industrie moet ‘made in Europe’ zijn. Bedrijven genieten bovendien pas van de voordelen van concurrentie als die ook eerlijk is. Europa staat dan ook open voor concurrentie, maar niet voor een ‘race to the bottom’. Het doel is niet om banden te beperken, maar wel om risico’s te beperken.
Binnen de Green Deal moeten natuurgebieden beschermd worden. Tegelijk moet onze voedselvoorziening veilig gesteld worden. Landbouw en natuurbehoud moeten hand in hand gaan, beide zijn van vitaal belang voor alle mensen in Europa.
Von der Leyen formuleert drie belangrijke uitdagingen voor bedrijven in het komend jaar:
De tekorten in arbeidskrachten en vaardigheden moeten opgevangen worden. Er is nood aan kwalitatieve kinderopvang, betere toegang tot de arbeidsmarkt en aantrekking van gekwalificeerde migranten. De deskundigheid van de sociale partners moet helpen deze uitdagingen aan te pakken (hiervoor wordt specifiek naar het Belgisch Raadsvoorzitterschap in 2024 gekeken).
Inflatie moet bestreden worden. Het succesmodel van gemeenschappelijke aankopen kan soelaas bieden voor kritieke grondstoffen en schone waterstof.
Het moet makkelijker worden voor bedrijven om zaken te doen. Von der Leyen stelt een kmo-gezant aan, die de kmo-toets bij nieuwe initiatieven zal maken, rechtstreeks onder haar gezag. Rapportageverplichtingen en administratieve lasten moeten verminderen en toegang tot sleuteltechnologieën moet gegarandeerd worden (o.a. via EU-financiering). Het versterken van onze economische veiligheid is essentieel, niet door loskoppeling, wel risicobeperking.
In verband met de digitale transitie was von der Leyen trots. Europa is mondiale pionier van rechten van burgers in de digitale wereld. Bovendien werd het streefdoel van 20% investeringen in digitale projecten in NextGenerationEU ruim overtroffen.
Artificiële intelligentie (AI) specifiek brengt wel reële dreigingen met zich mee die we niet mogen onderschatten. Samen met partners moet de EU daarom bouwen aan een nieuw mondiaal kader voor AI. Met focus op vangrails, governance en innovatie moeten initiatieven gebundeld worden tot internationale minimumnormen voor een veilig en ethisch gebruik van AI.
Interne eensgezindheid zorgt dat niemand ons van buitenaf kan verdelen. Met die Team Europa-aanpak kunnen we strategisch, assertief en eensgezind optreden. Op vlak van migratie moeten we zeker zo handelen. Samen met onze partners moeten we inspanningen op lange termijn leveren én een einde maken aan mensenhandel.
Daarnaast benadrukt de Commissievoorzitter dat opkomende economieën -met hun bevolking en natuurlijke rijkdommen- onmisbare bondgenoten zijn bij het bouwen van een schonere, veiligere en welvarende wereld. Ons extern optreden moet dat besef weerspiegelen.
Von der Leyen bevestigt dat de EU bij elke stap aan de zijde van Oekraïne zal staan, zolang dat nodig is. De tijdelijke bescherming voor Oekraïners in de EU wordt verlengd.
Daarnaast zoomt ze in op de voltooiing van de Unie. Hier moeten we naartoe werken én ons op voorbereiden. Uitbreiding roept praktische vragen op en beïnvloedt ons vermogen om op te treden. Uitbreiding moet bovendien een katalysator voor EU-vooruitgang zijn. Toetreding is gebaseerd op verdienste: het vergt hard werk en leiderschap. De rechtsstaat en grondrechten zullen daarbij altijd de basis blijven vormen van de Unie. “Ik ben van de overtuiging dat de voltooiing van onze Unie de beste investering is in vrede, veiligheid en welvaart voor ons continent.”
“Het is tijd voor Europa om opnieuw groot te denken en zijn lot in eigen handen te nemen.”
Benieuwd naar de volledige speech van Commissievoorzitter von der Leyen? Hier vind je de Nederlandstalige versie en hier kan je de speech herbekijken. Bij de State of the Union schrijft de Commissievoorzitter ook een 'Letter of Intent' aan de voorzitter van het Europees Parlement en de Raad. Die ontdek je hier.
