27 februari 2025 - door Liese Dewilde
Op woensdag 25 februari 2025 publiceerde de Europese Commissie haar langverwachte Clean Industrial Deal. ‘Een gezamenlijke routekaart voor concurrentievermogen én decarbonisatie’ als overkoepelende EU-groeistrategie.
De Clean Industrial Deal moet de industrie een sterkere business case bieden voor grote investeringen richting klimaatneutraliteit. De focus ligt voornamelijk op energie-intensieve industrieën en de clean tech sector.
De Commissie identificeert 6 cruciale business drivers: betaalbare energie, leidende markten, financiering, circulariteit en toegang tot materialen, wereldwijde markten en internationale partnerschappen en vaardigheden.
Deze Clean Industrial Deal is een niet-wetgevende communicatie van de Europese Commissie en geeft vorm aan de EU-groeistrategie voor de komende jaren. Het bevat tal van aankondigingen voor toekomstige (wetgevende en niet-wetgevende) initiatieven.
-Background.jpg)
De EU moet dringend drie uitdagingen tegelijk aangaan: de (gevolgen van de) klimaatcrisis, het concurrentievermogen en onze economische veerkracht. Europa heeft daarvoor nood een transformationeel ondernemingsplan dat klimaat en concurrentievermogen samenbrengt in één overkoepelende groeistrategie. De Clean Industrial Deal is een verbintenis om de decarbonisatie én herindustrialisatie te versnellen, tegelijkertijd en op het hele continent.
De Clean Industrial Deal moet de industrie een sterkere business case bieden voor grote investeringen richting klimaatneutraliteit. De focus ligt voornamelijk op energie-intensieve industrieën en de clean tech sector.
Circulariteit is ook een centraal element van de Deal, aangezien we de beperkte hulpbronnen van de EU moeten maximaliseren en de al te grote afhankelijkheid van grondstoffenleveranciers uit derde landen moeten verminderen.
Samen zullen de acties van deze routekaart voor het koolstofvrij en concurrerend maken van de Europese industrie ervoor zorgen dat er een duurzame toekomst is voor productie in Europa - in economisch, ecologisch en sociaal opzicht.
De Commissie identificeert 6 cruciale business drivers of drijvende krachten voor het succes van de industrie in de EU:
Betaalbare energie
Lead markets: vraag naar schone producten en aanbod stimuleren
Financiering
Circulariteit en toegang tot materialen
Wereldwijde markten en internationale partnerschappen
Vaardigheden
Hieronder worden de plannen van de Europese Commissie in verband met elk van deze 6 business drivers verder toegelicht. Bij elke rubriek bepaalt de Europese Commissie ook een KPI of Key Performance Indicator. Die kwantificeerbare maatstaven vormen de streefdoelen, de mijlpalen om de voortgang te meten.
Naast deze 6 business drivers moet Europa oog hebben voor de horizontale randvoorwaarden die noodzakelijk zijn voor een concurrerende economie: vermindering van de bureaucratie, volledige benutting van de schaal van de interne markt, bevordering van kwaliteitsbanen en betere coördinatie van het beleid op EU- en nationaal niveau. Vereenvoudiging krijgt uitdrukkelijk veel aandacht bij deze tweede von der Leyen Commissie. Complexe regelgeving en administratieve belemmeringen kunnen industriële groei en de implementatie van clean tech in de weg staan. Regelgevingsprocessen moeten gestroomlijnd worden om innovaties sneller te kunnen invoeren. En bureaucratische belemmeringen voor bedrijven, waaronder kmo’s, moeten verminderen. Denk maar aan:
Snellere vergunningverlening voor industriële koolstofarme projecten
Vereenvoudiging van de staatssteunregels tegen 2025 om de uitrol van schone energie te versnellen en het koolstofarm maken van de industrie te ondersteunen
De coördinatie tussen EU en nationaal beleid verbeteren om bureaucratie en de schaal van de interne markt te benutten.
Toegang tot betaalbare energie is een hoeksteen van de Clean Industrial Deal. Om de energiekosten in de EU te verlagen, moeten we de overgang naar schone, in eigen land opgewekte energie versnellen, onze interne energiemarkt voltooien met fysieke interconnecties en energie efficiënter gebruiken.
De Europese Commissie publiceert daarom een Actieplan Betaalbare Energie. Het grootste deel van het actieplan zal in 2025 al worden gerealiseerd.
In het actieplan zijn 3 cruciale elementen:
Verlangen van de energierekening
Versnelde uitrol van schone energie en elektrificatie: binnenlands geproduceerde schone energie, volledige interconnecties en grids
Zorgen voor goed functionerende gasmarkten die opleveren.
Lees hier meer over het Actieplan voor betaalbare energie.
> Elektrificatiegraad in de hele economie verhogen van 21,3% naar 32% in 2030
> Elk jaar 100 GW aan hernieuwbare elektriciteitscapaciteit installeren tot 2030
Europese Investeringsbank-pilot om meer financiële garanties mogelijk te maken voor afnemers van stroomafnameovereenkomsten (PPAs - Power Purchase Agreements), met de focus op kmo’s en energie-intensieve industrieën (gepland voor het eerste kwartaal van 2025)
Clean Industrial Deal kader voor staatssteun (gepland voor het tweede kwartaal van 2025)
Richtsnoeren voor het combineren van PPA's en CfD's (Contracts for Difference) (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)
Richtsnoeren voor het bevorderen van de beloning van flexibiliteit in retail contracten (gepland voor het tweede kwartaal van 2025)
Aanbevelingen voor energiebelasting en tariefmethoden (gepland voor 2026)
Europees netwerkpakket (Grid Package) (gepland voor het eerste kwartaal van 2026)
Wetsvoorstel om vergunningen voor hernieuwbare energie, netwerken, opslag en industriële decarbonisatie te versnellen, de Industrial Decarbonisation Accelerator Act (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)
Wetgevingsvoorstel over de uitbreiding van de gasopslagverordening (gepland voor het eerste kwartaal van 2025)
Voor het opbouwen van een business case voor koolstofarme producten zijn ook concrete maatregelen aan de vraagzijde nodig. De Clean Industrial Deal zal de voorwaarden scheppen om deze vraag te stimuleren.
De nieuwe maatregelen vormen een aanvulling op een van de langetermijndoelstellingen van de EU, namelijk het creëren van een markt voor afgevangen koolstof: de uitvoering van de strategie voor het beheer van industriële koolstof.
Het beleid inzake overheidsopdrachten is een krachtig instrument om belemmeringen voor de marktwerking te helpen overwinnen. De vraag naar schone producten uit de EU kan gestimuleerd worden door criteria voor duurzaamheid, veerkracht en Europese preferentie in te voeren. De toekomstige Industrial Decarbonisation Accelerator Act zal daarom weerbaarheids- en duurzaamheidscriteria invoeren om een schoon Europees aanbod in energie-intensieve sectoren te bevorderen.
De Commissie zal in 2026 ook een voorstel indienen om het kader voor overheidsopdrachten effectief te herzien. Het is de bedoeling dat de Europese preferentiecriteria een structureel kenmerk worden van de overheidsopdrachten van de EU in strategische sectoren.
Particuliere aanbestedingen kunnen de vraag ook aanzienlijk beïnvloeden. De Commissie zal nagaan hoe eisen en niet-prijsgerelateerde criteria in relevante productwetgeving kunnen worden opgenomen.
De Industrial Decarbonisation Accelerator Act zal ook een vrijwillig koolstofintensiteitslabel voor industriële producten lanceren, te beginnen met staal in 2025, gevolgd door cement. Productetikettering voor industriële producten, vergezeld van de juiste stimulansen, is een krachtig instrument om de overgang naar een koolstofarme productie te versnellen. Het kan ervoor zorgen dat de fabrikanten de “groene premie” en het rendement op hun investeringen in koolstofarme productie kunnen opstrijken.
Tegelijkertijd zal de Commissie blijven werken aan de ontwikkeling van uitgebreide levenscyclusanalyses. Etiketten zullen ook consumenten helpen om de koolstofvoetafdruk van relevante producten te zien dankzij de bestaande wetgeving. De Commissie zal ook de methoden voor koolstofboekhouding (carbon accounting methodologies) vereenvoudigen en harmoniseren.
Waterstof kan een centrale rol spelen bij het koolstofvrij maken van ons energiesysteem in de EU, met name in de moeilijk te verminderen sectoren waar elektrificatie nog geen haalbare optie is. Een duidelijk regelgevingskader is essentieel. De Commissie zal daarom zo snel mogelijk de gedelegeerde handeling inzake koolstofarme waterstof goedkeuren om de regels voor de productie van koolstofarme waterstof op een pragmatische manier te verduidelijken en onze investeerders zekerheid te bieden. Er komt ook een derde oproep onder de Waterstofbank, een proefprogramma voor zakelijke tegengarantie voor stroomafnameovereenkomsten en de lancering van het Hydrogen Mechanism.
Ter voorbereiding van de herziening van de gedelegeerde handeling inzake hernieuwbare brandstoffen van niet-biologische oorsprong start de Commissie een studie om de doeltreffendheid van het waterstofkader te beoordelen en mogelijke belemmeringen voor de opschaling van hernieuwbare waterstof te identificeren.
> Bereiken dat 40% van de in eigen land geproduceerde sleutelcomponenten van cleantechproducten op de EU-markt komt
> De externe kwetsbaarheden voor Clean Industrial Deal-producten, zoals gemeten door de External Vulnerability Index (EXVI) verminderen (EXVI vandaag is 0,19)
Gedelegeerde handeling inzake koolstofarme waterstof, die rechtszekerheid biedt aan producenten van koolstofarme waterstof (gepland voor het eerste kwartaal van 2025)
Wet versnelling koolstofarme industrie - Industrial Decarbonisation Accelerator Act (gepland voor het vierde kwartaal van 2025):
Invoering van een koolstofarm productlabel
Duurzaamheid, veerkracht en minimale EU-inhoudseisen toepassen bij openbare en particuliere aanbestedingen in strategische sectoren om te zorgen voor leidende markten voor koolstofarme producten
Mededeling en wetgevingsvoorstel over het groener maken van bedrijfswagenparken (gepland voor 2025/2026)
Herziening van de richtlijnen inzake overheidsopdrachten om het gebruik van niet-prijsgerelateerde criteria te mainstreamen (gepland voor het vierde kwartaal van 2026)
Voor een schone overgang van onze economie zijn grote investeringen nodig. Het geplande Competitiveness Fund zal de industrie krachtige steun bieden voor duurzame investeringen in het volgende MFK. Het zal zich richten op projecten met Europese toegevoegde waarde. Op korte termijn zal de Clean Industrial Deal meer dan 100 miljard euro vrijmaken ter ondersteuning van in de EU geproduceerde schone fabricage.
Het innovatiefonds is voor de EU-industrie een betrouwbaar instrument gebleken voor de financiering van projecten op het gebied van koolstofarme industrie en schone productie. De Commissie zal daarom het innovatiefonds versterken en een Industrial Decarbonisation Bank voorstellen. Daarbij wordt gestreefd naar een financiering van 100 miljard euro op basis van de beschikbare middelen in het innovatiefonds, extra inkomsten uit delen van het emissiehandelssysteem en de herziening van InvestEU. De kracht van het innovatiefonds moet dus vergroten door meer synergieën tussen bestaande financieringsinstrumenten.
InvestEU is momenteel het belangrijkste instrument op EU-niveau om particuliere fianciering aan te trekken. De Commissie stelt daarom een wijziging van de InvestEU-verordening voor om de risicodragende capaciteit van InvestEU te vergroten.
De lidstaten worden ook aangemoedigd om hun middelen (met name die van het cohesiefonds en het Fonds voor herstel en veerkracht (RRF)), in het InvestEU-compartiment voor investeringen van de lidstaten in te brengen.
De Commissie zal ook samen met de Europese Investeringsbank (EIB) werken aan nieuwe initiatieven. De EIB-groep zal een reeks concrete nieuwe financieringsinstrumenten lanceren ter ondersteuning van de Clean Industrial Deal:
een Grids manufacturing package om tegengaranties en andere risicobeperkende steun te bieden aan fabrikanten van netwerkcomponenten
een gezamenlijk proefprogramma van de Europese Commissie en de EIB met tegengaranties voor stroomafnameovereenkomsten (PPA's) die worden aangegaan door kmo’s en energie-intensieve industrieën
de lancering van een CleanTech-garantiefaciliteit in het kader van het TechEU-programma, ondersteund door InvestEU.
Steun op nationaal niveau, met inbegrip van staatssteun en fiscale stimuleringsmaatregelen, speelt ook een cruciale rol bij de inspanningen om koolstofarm te worden door financiële ondersteuning te bieden en belemmeringen voor investeringen weg te nemen.
Er komt een nieuw Clean Industry State Aid Framework dat noodzakelijke en evenredige staatssteun mogelijk zal maken die particuliere investeringen aantrekt. Vereenvoudigde regels voor staatssteun geven lidstaten meer flexibiliteit om het koolstofarm maken van de economie te ondersteunen. Lidstaten krijgen een langere planningshorizon van 5 jaar en bedrijven krijgen meer investeringsvoorspelbaarheid voor projecten die bijdragen aan de doelstellingen van de Clean Industrial Deal.
Naast het nieuwe staatssteunkader is de vereenvoudiging van de bestaande staatssteunregels van essentieel belang.
De Commissie zal ook samenwerken met de lidstaten om het ontwerp van nieuwe IPCEIs (Important Projects of Common European Interest) te versnellen.
Belastingbeleid is een belangrijke stimulans om de doelstellingen van de Clean Industrial Deal te bereiken. Het mag fossiele brandstoffen niet bevoordelen ten opzichte van schone energie. De Commissie zal de lidstaten aanbevelen dat hun vennootschapsbelastingstelsels een clean business case ondersteunen. Om groei en investeringen in nieuwe innovatieve bedrijven te bevorderen, zal de Commissie bovendien een 28e regeling voorstellen, die de toepasselijke regels zal vereenvoudigen.
> Het totale investeringsvolume ter ondersteuning van de industriële overgang verhogen van 52,7 miljard euro. De Clean Industrial Deal zal meer dan € 100 miljard aan investeringen genereren.
De risicodragende capaciteit van InvestEU vergroten (eerste kwartaal van 2025)
IPCEI Ontwerpondersteuning Hub (gepland voor 2025)
Clean Industrial Deal staatssteunkader (gepland voor het tweede kwartaal van 2025)
Aanbeveling aan lidstaten om belastingprikkels goed te keuren ter ondersteuning van de Clean Industrial Deal (gepland voor het tweede kwartaal van 2025)
Flagship oproep Horizon Europa (gepland voor het vierde kwartaal van 2025)
Proefveiling in het kader van het Innovatiefonds (gepland voor 2025)
Industriële ontkolingsbank (gepland voor het tweede kwartaal van 2026)
TechEU-investeringsprogramma voor schaalvergroting met de EIB-groep en de particuliere sector (gepland voor 2026)
Europa moet strategischer te werk gaan bij de aankoop van kritieke grondstoffen om onze blootstelling aan onbetrouwbare leveranciers drastisch te verminderen en verstoringen van de bevoorrading te voorkomen. Meer dan voorheen zou circulariteit een drijvende kracht voor innovatie moeten zijn.
De EU moet de toegang tot kritieke grondstoffen veiligstellen en de blootstelling aan onbetrouwbare leveranciers verminderen. De implementatie van de kritieke grondstoffenwet (CRMA - Critical Raw Materials Act) moet prioriteit krijgen. Het organiseren van gezamenlijke aankopen levert schaalvoordelen op en kan zo zorgen voor lagere prijzen en een betere beschikbaarheid van kritieke grondstoffen. De Europese Commissie zal een mechanisme opzetten dat Europese bedrijven in staat stelt om samen te komen en hun vraag naar kritieke grondstoffen te bundelen, het EU Critical Raw Material Centre.
De EU-industrie is koploper op het gebied van circulariteit. Maar deze inspanningen worden momenteel belemmerd door het ontbreken van schaalgrootte en een interne markt voor afval, secundaire grondstoffen en herbruikbare materialen. Door circulariteit centraal te stellen in onze strategie voor het koolstofarm maken van de economie, kunnen de beperkte middelen van de EU optimaal worden benut.
In 2026 zal de Europese Commissie een wet op de circulaire economie aannemen om de circulaire overgang te versnellen en ervoor te zorgen dat schaarse materialen efficiënt worden gebruikt en hergebruikt, onze mondiale afhankelijkheid te verminderen en hoogwaardige banen te creëren. Zo zal de nieuwe wet circulaire economie de afhankelijkheid van de invoer van primaire materialen verminderen en zakelijke kansen creëren.
Er komen bovendien Trans-Regional Circularity Hubs en een Initiatief voor groene btw. De Europese Commissie zal ook een een Clean Industrial Dialogue on Circularity lanceren om input te verzamen voor de toekomstige wet circulaire economie.
> Circulair materiaalgebruik verhogen van 11,8% nu naar 24% in 2030
Eerste lijst van strategische projecten onder de Wet Kritieke Grondstoffen (gepland voor het eerste kwartaal van 2025)
Goedkeuring werkplan ecologisch ontwerp (gepland voor het tweede kwartaal van 2025)
EU Kritisch Grondstoffen Centrum voor gezamenlijke aankopen en beheer van strategische voorraden (gepland voor het vierde kwartaal van 2026)
Wet op de circulaire economie (gepland voor het vierde kwartaal van 2026)
Groen btw-initiatief (gepland voor het vierde kwartaal van 2026)
Transregionale centra voor circulariteit (gepland voor het vierde kwartaal van 2026)
De EU kan haar doelstellingen voor schone industrialisatie niet verwezenlijken zonder partnerschappen op het wereldtoneel.
Het uitgebreide netwerk van handelsovereenkomsten van de EU zorgt ervoor dat Europese bedrijven betere toegang hebben tot markten van derde landen en essentiële inputs. Partnerschappen voor schone handel en investeringen (Clean Trade and Investment Partnerships - CTIP's) vormen een aanvulling op deze juridisch bindende overeenkomsten door middel van een snellere, flexibelere en gerichtere aanpak, die is afgestemd op de concrete zakelijke belangen van de EU en haar handelspartners in schone technologiesectoren. Op nationaal niveau moeten Clean Industrial Deal Energy Hubs gecreëerd worden.
De Commissie stelt ook voor om CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism - mechanisme voor koolstofcorrectie aan de grens) aanzienlijk te vereenvoudigen, de administratieve lasten voor bedrijven en hun toeleveringsketens te verminderen en tegelijk de wereldwijde koolstofprijsstelling te blijven stimuleren. Later zal een uitgebreid CBAM-evaluatieverslag worden opgesteld. Daarin zal de uitbreiding van CBAM tot andere EU-ETS-sectoren en downstreamproducten, alsook tot indirecte emissies worden beoordeeld. In het verslag zal ook een strategie worden uiteengezet om mogelijke ontwijkingsrisico's aan te pakken. De Commissie zal bovendien onderzoeken hoe exporteurs van CBAM-producten kunnen worden geholpen. Deze evaluatie zal worden gevolgd door een wetgevingsvoorstel in de eerste helft van 2026.
De EU moet een aantrekkelijke plaats blijven om zaken te doen en er tegelijkertijd voor zorgen dat buitenlandse investeringen bijdragen tot economische groei en in overeenstemming zijn met het EU-beleid inzake economische zekerheid. De Commissie zal onderzoeken hoe ervoor kan worden gezorgd dat buitenlandse investeringen in de EU beter bijdragen tot het concurrentievermogen van de EU-industrie op lange termijn. De Commissie zal waar nodig ook snel en efficiënt gebruik blijven maken van handelsbeschermingsinstrumenten.
Om de mondiale overcapaciteit aan te pakken die naar de EU-markt wordt verlegd, zal de Commissie de internationale en multilaterale samenwerking intensiveren.
> Om een zo groot mogelijk aandeel van de wereldwijde markt voor schone technologieën ter waarde van 2 biljoen USD in 2035 te garanderen
Start van de onderhandelingen voor het eerste Partnerschap voor Schone Handel en Investeringen (eerste kwartaal van 2025)
Vereenvoudiging van het mechanisme voor aanpassing aan de koolstofgrens (CBAM) (eerste kwartaal van 2025)
Uitgebreide CBAM-evaluatie waarin wordt beoordeeld of het haalbaar is om het toepassingsgebied van het CBAM uit te breiden naar andere EU-ETS-sectoren waar een risico op koolstoflekkage bestaat, naar downstreamsectoren en naar indirecte emissies en steun aan exporteurs, en om mazen in de wetgeving te dichten. (derde kwartaal van 2025)
Initiatief voor transmediterrane samenwerking op het gebied van energie en schone technologie (vierde kwartaal van 2025)
Wetgevingsvoorstel over uitbreiding van CBAM (eerste kwartaal van 2026)
Richtsnoeren voor de regulering van buitenlandse subsidies (eerste kwartaal van 2026)
De transformatie van onze industrie vereist geschoolde mensen en toptalenten. Een nieuwe Unie van Vaardigheden zal, als overkoepelende strategie, zorgen voor geschoolde arbeidskrachten voor strategische industrieën en werknemers in een overgangsfase ondersteunen. Met maximaal 90 miljoen euro uit Erasmus+ zal de Deal helpen bij het versterken van sectorale vaardigheden voor strategische industrieën die gekoppeld zijn aan de Clean Industrial Deal. Er komt een EU-talentenpool en een initiatief voor de overdraagbaarheid van vaardigheden.
Onze industrie moet langs de andere kant kwaliteitsbanen bieden om talent aan te trekken. Daarom komt er een Routekaart voor kwaliteitsvolle banen. Die zal de lidstaten en de industrie ondersteunen bij het bieden van fatsoenlijke arbeidsomstandigheden, hoge normen voor gezondheid en veiligheid, toegang tot opleiding en collectieve onderhandelingen.
Om werkenden in een overgangsfase te ondersteunen, zal de Commissie een Europees Waarnemingscentrum voor een Rechtvaardige Transitie (European Fair Transition Observatory) oprichten. De Commissie zal ook richtsnoeren voor de lidstaten opstellen over sociale leasing voor elektrische voertuigen, warmtepompen en andere schone producten.
> Vermindering van het aantal beroepen waarvoor specifieke vaardigheden of kennis vereist zijn voor de schone overgang waarbij ten minste vijf lidstaten een tekort hebben gemeld. In 2024 waren er 27 van dergelijke beroepen.
Unie van Vaardigheden (gepland voor het eerste kwartaal van 2025)
Routekaart voor kwaliteitsvolle banen (gepland voor het vierder kwartaal van 2025)
Herziening van de regels voor staatssteun in het kader van de algemene groepsvrijstellingsverordening (GBER) voor sociale ondernemingen en de aanwerving van kansarme werknemers (gepland voor het vierde kwartaal van 2027)
Een Europees Waarnemingscentrum voor een rechtvaardige transitie oprichten (gepland voor het eerste kwartaal van 2026)
Initiatief voor de overdraagbaarheid van vaardigheden (gepland voor 202§)
Richtsnoeren aannemen over sociale leasing voor schone producten (gepland voor 2025)
De Clean Industrial Deal bevat maatregelen die de hele waardeketen versterken. De Deal dient ook als kader voor het aangaan van een dialoog met de industrie om sectorale transitiepaden te ontwikkelen. Er wordt gewerkt aan verschillende sectorspecifieke plannen in 2025:
Industrieel actieplan voor een automobielsector
Een actieplan voor staal en metalen
Een pakket voor de chemische industrie
Een investeringsplan voor duurzaam vervoer
Een strategie voor de bio-economie
Deze Clean Industrial Deal van de tweede von der Leyen-Commissie is complementair aan de European Green Deal van de eerste von der Leyen Commissie. Von der Leyen kondigde in haar politieke beleidslijnen al aan deze Clean Industrial Deal tot stand te zullen brengen in de eerste 100 dagen van het mandaat van de Commissie. Het Draghi-rapport, het EU-Competitiviteitskompas, de Antwerp Declaration for a European Industrial Deal en de Clean Transition Dialogues vormden de inspiratie voor de uitwerking van deze Clean Industrial Deal.
Deze Clean Industrial Deal is een niet-wetgevende communicatie van de Europese Commissie en geeft vorm aan de EU-groeistrategie voor de komende jaren. Het Europees Parlement en de Raad kunnen reageren op dit niet-wetgevend initiatief.
De communicatie bevat tal van aankondigingen voor toekomstige initiatieven, zowel wetgevende als niet-wetgevende. To be continued dus!
De volledige tekst van de Commissie-communicatie (voorlopig enkel in het Engels)
.png)
