Commissievoorstel Net-Zero Industry Act

Achtergrond

Op 1 februari 2023 publiceerde de Europese Commissie haar Green Deal Industrial Plan om het concurrentievermogen van de Europese net-zero industrie te versteken en de snelle overgang naar klimaatneutraliteit te ondersteunen. Met dit initiatief wilde de EU reageren op initiatieven van andere landen die ongewenste neveneffecten hebben op onze eigen industrie en het risico van ‘investeringslekkage’ tegengaan.

Het Green Deal Industrieel Plan steunt op 4 pijlers: een voorspelbaar en vereenvoudigd regelgevingskader, snellere toegang tot financiering, verbetering van vaardigheden en open handel voor veerkrachtige toeleveringsketens. Binnen de pijler ‘een voorspelbaar en vereenvoudigd regelgevingskader’ kondigde de Commissie aan om te focussen op energie, om een Critical Raw Materials Act voor te stellen (is zelfde dag gepubliceerd) en om met een Net-Zero Industry Act te komen.

Versterking Europese productie nettonul technologieën

Deze Verordening voor een Nettonulindustrie (Net-Zero Industry Act – NZIA) moet de veerkracht en het concurrentievermogen van de productie van nettonultechnologieën in de EU versterken. Europese productie moet kunnen voorzien in een deel van de EU-vraag. De hoofddoelstelling is dat de totale strategische productiecapaciteit voor nettonultechnologieën van de Unie tegen 2030 ten minste 40% van de vraag naar praktische toepassingen bestrijkt, of daar in ieder geval bij in de buurt komt.

Door zelf meer schone technologieën te produceren, zal de Unie beter voorbereid zijn op de transitie naar schone energie. De EU zal sneller vooruitgang boeken in de richting van klimaat- en energiedoelstellingen en bijdragen aan de inspanningen om energie-onafhankelijk te worden. Bovendien moeten hierdoor parallel hoogwaardige banen gecreëerd worden.

Actiegebieden om investeringen te stimuleren – 7 pijlers

Om de veerkracht en het concurrentievermogen van de productie van nettonultechnologieën te versterken, zijn investeringen nodig. De NZIA noemt een aantal belangrijke acties om investeringen in de productie van nettonultechnologieën te stimuleren. De verordening focust op dat vlak op 7 pijlers:

• Nuttige randvoorwaarden scheppen met focus op strategische nettonulprojecten

• Versnellen van de CO2-afvan

• Markttoegang vergemakkelijken

• Vaardigheden verbeteren

• Innovatie bevorderen

• Governance structuur – Net-Zero Industry Platform

• Implementatie en monitoring

Nuttige randvoorwaarden & Focus op strategische nettonulprojecten

Pijler 1

Nuttige randvoorwaarden

De voorwaarden voor investeringen in nettonultechnologieën worden verbeterd, door middel van betere informatieverstrekking, minder administratieve lasten voor het opzetten van projecten en eenvoudigere vergunningsprocedures.

> Informatieverstrekking

Voor alle projecten voor de productie van netto-nul-technologie zullen de lidstaten een nationale bevoegde autoriteit aanwijzen die als enig aanspreekpunt fungeert, belast is met de coördinatie en vergemakkelijking van de vergunningverlening, de begeleiding van de marktdeelnemers, ervoor zorgt dat de informatie openbaar toegankelijk is en dat alle documenten digitaal kunnen worden ingediend.

> Vergunningsprocedures

De NZIA voert termijnen in voor het verlenen van vergunningen voor net-zero productieprojecten, afhankelijk van de omvang en hun status:

• Termijn van 1 maanden voor projecten met een jaarlijkse productiecapaciteit van minder dan 1 GW

• Termijn van 18 maanden voor projecten van meer dan 1 GW

Strategische net-zero projecten (zie hieronder) zullen bovendien kunnen genieten van nog snellere vergunningsprocedures, om de plannings- en investeringszekerheid te vergroten.

• Termijn van 9 maanden voor strategische projecten met een jaarlijkse productiecapaciteit van minder dan 1 GW

• Termijn van 12 maanden voor strategische projecten met een jaarlijkse productiecapaciteit van meer dan 1 GW

> Administratieve ontlasting

Om de administratieve rompslomp te beperken, zullen vergunningsprocedures volledig online verlopen en zal het relevante bewijsmateriaal rechtstreeks tussen bevoegde overheidsdiensten kunnen worden uitgewisseld (via technisch systeem opgezet in het kader van de Single Digital Gateway).

De vereiste milieubeoordelingen en vergunningen zullen een integrerend deel blijven uitmaken van vergunningsprocedures voor de productie van nettonultechnologieën. De NZIA poogt wel om de procedures te stroomlijnen door lidstaten te verplichten rekening te houden met bestaande milieustudies en bundelbeoordelingen om overlappingen te voorkomen. De NZIA probeert dit bovendien ook door projectontwikkelaars en autoriteiten op te dragen om de reikwijdte van eventuele milieubeoordelingen te verduidelijken om onnodige follow-up te voorkomen.

Net-Zero Strategic Projects

De verordening stelt voor om te focussen op prioritaire projecten die essentieel zijn voor de versterking van de veerkracht en het concurrentievermogen van de net-zero industrie: Net-Zero Strategic Projects. Strategische nettonulprojecten zijn projecten die essentieel worden geacht voor het versterken van de veerkracht en het concurrentievermogen van de EU-industrie. Dergelijke projecten kunnen worden voorgesteld door projectontwikkelaars en zullen door de lidstaat geselecteerd kunnen worden op basis van twee zaken:

• hun bijdrage aan de vergroting van de productiecapaciteit van (onderdelen van) nettonultechnologieën waarbij de EU sterk afhankelijk is van invoer van één enkel derde land

• hun bijdrage aan het concurrentievermogen van de toeleveringsketen van de nettonulindustrie van de EU

Deze projecten moeten op nationaal niveau een ‘prioritaire status’ krijgen. Zo moeten ze kunnen genieten van snellere administratieve behandelingen en de snelste en gestroomlijnde vergunningsprocedures.

Initiatiefnemers van dergelijke strategische projecten kunnen profiteren van financieringsadvies van het Net-Zero Europe Platform (zie hieronder bij implementatie). Deze projecten moeten bovendien spoedbehandelingen kunnen krijgen in alle gerechtelijke en geschillenbeslechtingsprocedures als dat nodig zou zijn.

Versnellen van de CO2-afvang

Pijler 2

CO2-afvang en -opslag kan gebruikt worden door de industrie om haar activiteiten koolstofvrij te maken. Voor 2030 is er een EU-doelstelling van een jaarlijkse injectiecapaciteit van 50 miljoen ton in strategische CO2-opslaglocaties in de EU vastgesteld.

Het concept van strategische projecten voor CO2-opslag in de EU wordt ook ingevoerd.

Er wordt bovendien transparantie gecreëerd door de meest relevante activa samen te brengen om een eengemaakte markt voor de CO2-opslagdiensten tot stand te brengen. Dit omvat info van de lidstaten over potentiële CO2-opslagcapaciteit in termen van geologische geschiktheid en bestaande geologische gegevens.

Olie- en gasproducenten in de EU zullen evenredig moeten bijdragen tot de oprichting van de vereiste CO2-opslaglocaties in de EU.

Markttoegang vergemakkelijken

Pijler 3

De NZIA omvat maatregelen om de overheid te helpen een stabiele publieke vraag naar nettonultechnologieën te creëren en in stand te houden die het voor het bedrijfsleven economisch aantrekkelijk maakt om de productie van op maat gemaakte producten voor de Europese markt op te schalen die ontworpen zijn met hoge duurzaamheids- en veerkrachtcriteria in het achterhoofd.

Om dit te stimuleren moeten overheidsinstanties bij openbare aanbestedingen of veilingen voor nettonultechnologieën criteria inzake duurzaamheid en veerkracht in aanmerking nemen. Duurzaamheids- en veerkrachtcriteria in aanbestedingsprocedures en veilingen moeten de vraag naar hernieuwbare energiebronnen helpen stimuleren.

Vaardigheden verbeteren

Pijler 4

Er worden nieuwe maatregelen ingevoerd om voor geschoolde arbeidskrachten te zorgen ter ondersteuning van nettonultechnologieën in de EU. Het voorstel heeft tot doel mechanismen te creëren om de nodige vaardigheden te ontwerpen en in te zetten op een manier die effectief gericht is op de behoeften van de nettonulindustrieën op zowel Europees als lokaal niveau.

Bedoeling is om alle actoren hierbij te mobiliseren: de autoriteiten van lidstaten (ook op regionaal en lokaal niveau), onderwijs- en opleidingsverstrekkers en de industrie. Zij moeten de behoeften aan vaardigheden vaststellen en snel grootschalige onderwijs- en opleidingsprogramma’s ontwikkelen en invoeren.

Dit Commissie zal de oprichting van Net-Zero Industry Academies, die zich elk richten op een nettonultechnologie, ondersteunen. Deze academies voor nettonulindustrie zullen zorgen voor opleiding en onderwijs inzake nettonultechnologieën en zullen leiden tot het scheppen van kwaliteitsbanen. Deze academies zullen steun en toezicht krijgen van het Net-Zero Europe Platform (zie hieronder bij implementatie).

De NZIA heeft ook tot doel om de erkenning van beroepskwalificaties en de toegang tot gereglementeerde beroepen te bevorderen.

De lidstaten en de Commissie moeten zorgen voor financiële steun, onder andere door gebruik te maken van bestaande EU-subsidieprogramma’s.

Innovatie bevorderen

Pijler 5

De lidstaten kunnen dankzij de verordening testomgevingen (of regulatory sandboxes) voor regelgeving opzetten om onder flexibele voorwaarden innovatieve nettonultechnologieën te testen in een gecontroleerde omgeving en innovatie te stimuleren. De lidstaten kunnen dergelijke uitzonderlijke en tijdelijke regelgevingsregelingen invoeren om de ontwikkeling, beproeving en validering van innovatieve nettonultechnologieën mogelijk te maken voordat deze op de markt worden gebracht of in gebruik worden genomen.

Lidstaten kunnen dergelijke regelgevingszandbakken instellen op verzoek van innovatieve ondernemingen die voldoen aan een reeks toelatings- en selectiecriteria. Kleine en middelgrote ondernemingen die in aanmerking komen, moeten bij voorrang toegang krijgen tot de regelgevingsregelingen.

Lidstaten moeten hun activiteiten coördineren en samenwerken in het kader van het Net-Zero Industry Platform (zie hieronder bij implementatie) om relevante info te delen. Ze moeten ook jaarlijks verslag uitbrengen bij de Commissie.

De modaliteiten en de voorwaarden voor het opzetten van testomgevingen zullen door de Commissie nog verduidelijkt worden via gedelegeerde handelingen. De Commissie zal in 2023 bovendien nog richtsnoeren publiceren over sandboxes.

Net-Zero Europe Platform – governance en implementatie

Pijler 6 en 7

Governance structuur en implementatie

In het kader van implementatie zal een Net-Zero Europe Platform (soms ook Net-Zero Industry Platform genoemd) opgericht worden. Dat platform zal helpen toezien op de maatregelen in het kader van de wet. In dat platform zullen de Europese Commissie en de lidstaten in principe worden samengebracht. Vertegenwoordigers van de industrie en andere deskundigen kunnen bovendien voor het platform worden uitgenodigd.

Het Platform zal de Commissie en de lidstaten bijstaan bij de coördinatie van de maatregelen en de uitwisseling van de informatie, ook wat betreft partnerschappen in de nettonulindustrie. De Commissie en de lidstaten zullen ook samenwerken om te waarborgen dat gegevens beschikbaar zijn voor het toezicht op de vooruitgang met de doelstellingen van de verordening voor een nettonulindustrie.

Het zal helpen bij investeringen door de financiële behoeften, knelpunten en beste praktijken voor projecten in de hele EU in kaart te brengen. Ook zal dat platform contacten tussen alle nettonulsectoren in Europa bevorderen en daarbij met name de bestaande industriële samenwerkingsverbanden benutten.

Industriële partnerschappen opbouwen

Om het pad te effenen voor de wereldwijde invoering van nettonultechnologieën bepaalt de verordening dat de EU kan samenwerken met gelijkgestemde landen. De EU kan industriële partnerschappen voor net-zero technologieën aangaan die zullen bijdragen tot de diversificatie van de handel en de investeringen in nettonultechnologieën.

Extra steun – Strategische net-zero technologieën

De verordening moet nettonultechnologieën ondersteunen die aanzienlijk bijdragen tot het koolstofvrij maken van de economie. De verordening steunt 8 strategische net-zero technologieën in het bijzonder. Deze classificering is gebaseerd op 3 criteria:

• Niveau waarop de technologie gereed is: technology readiness level (TRL)

• Bijdrage tot het koolstofvrij maken en het EU-concurrentievermogen

• Risico’s voor de voorzieningszekerheid

Strategische net-zero technologieën zijn dus technologieën die commercieel beschikbaar zijn of binnenkort op de markt komen en een aanzienlijk potentieel hebben voor snelle opschaling om bij te dragen tot de doelstellingen van de EU inzake het koolstofvrij maken van de economie. Het zijn die strategische nettonultechnologieën waarvoor de benchmark van 40% productie in de EU geldt omdat daar momenteel afhankelijkheden van derde landen zijn.

De 8 strategische net-zero technologieën worden uitdrukkelijk vermeld in de bijlage (Annex) bij de verordening:

• Fotovoltaïsche en thermische zonne-energie

• Duurzame biogas en biomethaan

• Warmtepompen en geothermische energie

• Elektrolyse-installaties en waterstofcellen

• Batterijen en opslagtechnologieën

• Nettechnologieën (grid technologies)

• Hernieuwbare energiebronnen op land of zee

• Koolstofafvang en -opslag

Om het gebruik van hernieuwbare waterstof binnen de EU en de invoer daarvan vanuit internationale partners verder te ondersteunen, stelde de Commissie ook haar ideeën over het ontwerp en de functies van de Europese waterstofbank voor. Hiermee wordt duidelijk het signaal gegeven dat Europa dé plaats is voor de productie van waterstof.

De verordening ondersteunt deze 8 strategische nettonultechnologieën in het bijzonder. Andere technologieën worden echter ook algemeen ondersteund door de maatregelen in het besluit, ook al worden ze niet uitdrukkelijk bestempeld als ‘strategisch’ in de bijlage bij de verordening. Het kan bijvoorbeeld gaan om: duurzame technologieën voor alternatieve brandstoffen, geavanceerde technologieën voor de productie van energie uit nucleaire processen met minimaal afval van de splijtstofcyclus, kleine modulaire reactoren en daarmee verband houdende brandstoffen van topklasse enzovoort. De 40%-benchmark voor EU-productie geldt niet voor de niet-strategische nettonultechnologieën.

Vergemakkelijken financiering

De voorgestelde maatregelen in de NZIA beogen de coördinatie van bestaande financieringsmechanismen. Er wordt ook voorgesteld om de lidstaten en de Commissie samen te brengen met de relevante financiële instellingen in het Net-Zero Industry/Europe Platform om particuliere financieringsbronnen, investeringsbehoeften en bestaande financiële instrumenten en EU-fondsen te bespreken.

Voor de effectieve uitrol van projecten kan overheidssteun nodig zijn, ook in de vorm van staatssteun. De staatssteunregels werden aangepast om de lidstaten meer flexibiliteit te bieden bij het verlenen van steun, met eenvoudigere berekeningen, eenvoudigere procedures en versnelde goedkeuring. Bovendien zijn verschillende EU-financieringsprogramma’s beschikbaar om investeringen in projecten voor de productie van nettonultechnologieën te financieren.

Een meer structureel antwoord op de investeringsbehoeften zal worden geboden door het Europees Soevereiniteitsfonds dat de Commissie zal voorstellen. Dit structurele instrument zal voortbouwen op de ervaring met gecoördineerde meerlandenprojecten in het kader van de IPCEI’s (Important Projects of Common European Interest) en zal erop gericht zijn om de toegang van alle lidstaten tot dergelijke projecten te verbeteren.

Volgende stappen

De voorgestelde verordening moet nu door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie worden besproken. Het Europees Parlement en de Raad zullen elk een standpunt moeten innemen ten opzichte van dit initiatief. Eens die posities vast liggen, kunnen het Europees Parlement en de Raad aan onderhandelingen (trilogen) beginnen om tot een politiek akkoord te komen over de Net-Zero Industry Act. Dat akkoord kan dan worden goedgekeurd en in werking treden.

De volledige tekst van het Commissievoorstel kan je hier vinden. In bijlage vind je de EU-factsheet van dit initiatief.

Attachment(s)

• 2023-03_factsheet-nzia_1.pdf