05 maart 2025 - door Tina Rubbrecht
Gisteren kondigde Europees Commissievoorzitter Von der Leyen de eerste details van haar “ReArm Europe” plan aan. Hiermee wil ze de Europese (en dus ook onze Belgische) defensiecapaciteit en -investeringen opkrikken. De 27 staats- en regeringsleiders van de lidstaten zullen dit voorstel morgen tijdens een speciale Europese Raad over defensie en militaire steun aan Oekraïne* bespreken.
Met het plan zal de EU bijna 800 miljard euro kunnen mobiliseren voor een veilig en veerkrachtig Europa.
De Commissie lanceert een nieuw instrument voor leningen aan de lidstaten voor defensie-investeringen.
Lidstaten zullen meer budgettaire ruimte krijgen voor defensie-uitgaven buiten de nationale begroting.
Lidstaten mogen EU-cohesiefondsen inzetten voor defensie-uitgaven.
Naast publieke middelen, kijkt de Commissie ook naar het mobiliseren van privaat kapitaal.
*Update Europese Raad 6/03/2025:
De lidstaten staan unaniem achter het "ReArm Europe" plan. De Commissie zal het defensieplan nu verder omzetten in wetgevende initiatieven tegen de volgende Europese top op 20 en 21 maart. De goedkeuring ervan kan snel gaan, want Von der Leyen beroept zich op artikel 122 van het Verdrag over de werking van de Europese Unie dat toelaat om in nood een voorstel enkel te laten goedkeuren door de lidstaten, zonder goedkeuring van het Europees Parlement. Ook het Europees Parlement steunt inmiddels het plan (update 13/03/2025).
De gezamenlijke tekst over steun aan Oekraïne werd bijna unaniem goedgekeurd, met uitzondering van Hongarije.
Defensie en veiligheid zijn topprioriteiten van de Europese Commissie. In deze geopolitieke turbulente tijden moet Europa meer investeren in haar eigen defensie. Dit werd nogmaals duidelijk na president Trump’s aankondiging om de Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne (tijdelijk) stop te zetten.
“We zitten in een tijdperk van herbewapening. Europa is klaar om zijn defensie-uitgaven massaal op te voeren. Zowel als reactie op de dringende noodzaak om op korte termijn te handelen en Oekraïne te steunen, als om op lange termijn meer verantwoordelijkheid te nemen voor onze eigen Europese veiligheid." - Commissievoorzitter Ursula von der Leyen.
Een reeks voorstellen moeten een antwoord bieden op de vraag: welke financiële hefbomen kunnen we gebruiken om de lidstaten te helpen hun defensie-uitgaven snel en aanzienlijk te verhogen? Met het nieuwe defensieplan zal de EU bijna 800 miljard euro kunnen mobiliseren voor een veilig en veerkrachtig Europa. Het merendeel van dat budget zal afkomstig zijn van de lidstaten zelf (zie deel 2).
Het voorstel bestaat uit vijf delen:
Nieuwe leningen aan de lidstaten voor defensie-investeringen (€150 miljard)
Meer budgettaire ruimte voor defensie-uitgaven buiten de nationale begroting (€650 miljard euro)
EU-cohesiefondsen inzetten voor defensie-uitgaven
Steun van de Europese Investeringsbank (EIB)
Mobiliseren van privaat kapitaal door de oprichting van een spaar- en investeringsunie
De Commissie introduceert een nieuw Europees instrument "SAFE" (Security Action for Europe) met 150 miljard euro aan leningen voor gezamenlijke defensie-investeringen van de lidstaten. Dit draait in essentie om beter én gezamenlijk investeren. Het richt zich op pan-Europese capaciteitsdomeinen, zoals lucht- en raketverdediging, artilleriesystemen, raketten en munitie, drones en anti-dronesystemen, maar ook op andere behoeften, zoals cyberveiligheid en militaire mobiliteit.
Samenwerking tussen de lidstaten is cruciaal. Het instrument zal de lidstaten helpen om hun vraag te bundelen en gezamenlijk aan te kopen in plaats van elk land apart. Met dit materiaal kunnen zij hun steun aan Oekraïne aanzienlijk opvoeren, met directe levering van militair materieel. Daarnaast zal deze strategie van gezamenlijke aankoop de kosten verlagen, versnippering tegengaan, interoperabiliteit vergroten en onze Europese defensie-industrie versterken. En dat komt ook Oekraïne ten goede.
De lidstaten zullen de fiscale ruimte krijgen om in hun eigen veiligheid te investeren. Daarom zal de Commissie binnenkort voorstellen om de “nationale ontsnappingsclausule” van het stabiliteits- en groeipact te activeren. Hierdoor zullen de lidstaten hun defensie-uitgaven aanzienlijk kunnen verhogen zonder de Europese begrotingsregels (begrotingstekort niet hoger dan 3% van het bbp) te overtreden en de buitensporigtekortprocedure te triggeren. Als lidstaten bijvoorbeeld hun defensie-uitgaven gemiddeld met 1,5% van het BBP zouden verhogen, zou dit over een periode van vier jaar bijna 650 miljard euro vrijmaken. Ook de Belgische federale regering steunt dit initiatief om zo sneller de NAVO-doelstelling te kunnen halen van 2 procent van het bbp aan defensie-uitgaven.
Naast het nieuwe instrument voor leningen, wil de Commissie op korte termijn meer EU-middelen inzetten voor defensiegerelateerde investeringen. Daarom zullen de lidstaten extra mogelijkheden en stimulansen krijgen om EU-cohesiefondsen te gebruiken voor de verhoging van hun defensie-uitgaven. De keuze om dat te doen ligt bij de lidstaten zelf.
Op dezelfde manier kan het Strategic Technologies for Europe Platform (STEP) verder worden benut door de reikwijdte uit te breiden naar alle technologieën die relevant zijn voor de defensiesector.
Naast de publieke middelen, focussen de laatste twee actiegebieden op het mobiliseren van privaat kapitaal door de versnelling van een echte spaar- en investeringsunie en de Europese Investeringsbank (EIB). Volgens Von der Leyen is het Security and Defence Action Plan van de Europese Investeringsbank een belangrijke eerste stap en moeten we zorgen voor een snelle uitvoering ervan.
De EIB werd eerder al gevraagd om haar regels rond leningen aan de defensie-industrie te herzien, zodat ook investeringen in wapens, munitie en meer dual-use materiaal (zowel civiele als militaire toepassingen) mogelijk worden. Binnenkort zal de EIB meer details geven over aankomende wijzigingen om de reikwijdte van hun financiering verder te verbreden.
Publieke investeringen opkrikken is essentieel, maar niet voldoende. Onze bedrijven en industrieën hebben de best mogelijke toegang nodig tot kapitaal en financiering, zodat ze hun oplossingen op industriële schaal kunnen brengen en een optimale financiering kunnen veiligstellen in de hele productieketen, van onderzoek en ontwikkeling tot levering.
Dit vraagstuk werd al vaak besproken: we moeten ervoor zorgen dat de miljarden aan spaargeld van de Europeanen wordt geïnvesteerd in markten binnen de EU. Het voltooien van de kapitaalmarktenunie is hiervoor van cruciaal belang. Dit kan op zichzelf al honderden miljarden euro’s aan extra investeringen per jaar in de Europese economie aantrekken, wat de concurrentiekracht zal versterken. Daarom zal de Commissie binnenkort een mededeling presenteren over de spaar- en investeringsunie.
In Von der Leyen’s brief aan de EU-leiders staat dat de ontwikkeling van een sterke en veerkrachtige Europese defensie-industrie ook de Europese concurrentiekracht zal versterken en regionale ontwikkeling en economische groei zal bevorderen. Dat is dus ook van groot belang voor zowel België als Vlaanderen.
VLEVA-lid Agoria (Vlaanderen) berekende dat de Belgische defensie-industrie het potentieel heeft om minstens te verdubbelen in de komende 8 jaar, wat zo’n 8000 extra jobs met zich zou meebrengen.
“Op die manier krijgen we een eigen, nabije en sterkere defensie-industrie, die niet alleen voor de stabiliteit en veiligheid zorgt die de basis van onze hele maatschappij en economie is, maar ook jobs en meerwaarde creëert voor ons land én ons internationaal verankert. Al moet de ambitie eigenlijk zijn om nog sneller te groeien dan het internationaal gemiddelde.”- Pascal Acket, Business Group Leader en defensie-expert bij Agoria – BSDI (Belgian Security & Defense Industry).
“Om die ambitie waar te maken, moeten een paar uitdagingen aangepakt worden, denk daarbij aan de nodige bankenfinanciering en een vlotter en rechtszeker export- en doorvoerkader. Maar ook het negatieve imago rond onze defensie-industrie moet worden doorbroken. Het is hoog tijd om de belangrijke rol ervan in onze samenleving te erkennen.” - Jolyce Demely, Algemeen Directeur bij Agoria Vlaanderen
Met de steun van de EU-leiders zal de Commissie het defensieplan nu verder omzetten in wetgevende initiatieven tegen de volgende Europese top op 20 en 21 maart. De goedkeuring ervan kan snel gaan, want Von der Leyen beroept zich op artikel 122 van het Verdrag over de werking van de Europese Unie dat toelaat om in nood een voorstel enkel te laten goedkeuren door de lidstaten, zonder goedkeuring van het Europees Parlement.
Daarnaast zal de Commissie op 19 maart een (niet-wetgevend) witboek over de toekomst van de Europese defensie lanceren. Dit zal een brede raadpleging op gang brengen om de investeringsbehoeften, onze kritieke defensiecapaciteiten en financieringsopties in kaart te brengen.
Op 26 maart staat de strategie voor een paraatheidsunie gepland.
De Commissie kondigde in haar werkprogramma voor 2025 ook een omnibus vereenvoudigingspakket voor defensie aan om de investeringsdoelen uit het witboek te ondersteunen en innovatieve bedrijven de kans te geven om te groeien.
Persbericht Europese Commissie 4 maart
Brief aan de Europese staats- en regeringsleiders
.png)
