14 december 2023 - door Liese Dewilde
Er is een akkoord over Due Diligence! Het Europees Parlement en de Raad kwamen tot een voorlopig politiek akkoord over de richtlijn inzake een passende zorgvuldigheidsplicht voor ondernemingen en hun waardeketen (CSDDD - Corporate Sustainability Due Diligence Directive) tijdens de vijfde ronde trilogen, op 14 december 2023.
De CSDDD legt bedrijven verplichtingen op om hun negatieve gevolgen voor de mensenrechten en het milieu (zoals kinderarbeid, slavernij, uitbuiting op het werk, vervuiling, ontbossing, overmatig waterverbruik of schade aan ecosystemen) te beperken.
De voorlopige overeenkomst omkadert het toepassingsgebied van de richtlijn, verduidelijkt de aansprakelijkheid voor bedrijven die de richtlijn niet naleven, geeft een betere definitie van de verschillende sancties en vult de lijst van rechten en verboden aan die bedrijven moeten naleven.
Het voorlopig politiek akkoord moet nog formeel aangenomen worden en gepubliceerd worden in het EU Publicatieblad.
Het akkoord bepaalt het toepassingsgebied van de richtlijn. De richtlijn is van toepassing op:
Grote EU-bedrijven met meer dan 500 werknemers en een wereldwijde netto-omzet van 150 miljoen euro.
Bedrijven met meer dan 250 werknemers en een omzet van meer dan 40 miljoen euro als ten minste 20 miljoen wordt gegenereerd in een van de volgende sectoren: vervaardiging van en groothandel in textiel, kleding en schoeisel, landbouw inclusief bosbouw en visserij, vervaardiging van voedingsmiddelen en handel in landbouwgrondstoffen, winning van en groothandel in mineralen of vervaardiging van aanverwante producten en de bouw.
Niet-EU-bedrijven die een netto-omzet van €300 miljoen in de EU hebben, drie jaar na de inwerkingtreding van de richtlijn. De Commissie moet bovendien een lijst publiceren van niet-EU-bedrijven die onder het toepassingsgebied van de richtlijn vallen.
De financiële sector wordt tijdelijk uitgesloten van het toepassingsgebied. Er komt wel een herzieningsclausule voor een mogelijke toekomstige opname van deze sector.
Bedrijven zullen de negatieve gevolgen van hun activiteiten voor mensen en de planeet moeten identificeren, beoordelen, voorkomen, beperken, beëindigen en verhelpen. Daartoe zullen ze investeringen moeten doen, contractuele garanties van de partners moeten vragen, hun bedrijfsplan moeten verbeteren of hun partners uit het midden- en kleinbedrijf moeten ondersteunen.
Het vandaag bereikte compromis versterkt de bepalingen met betrekking tot de middelenverbintenis voor grote ondernemingen om een overgangsplan voor de beperking van de klimaatverandering aan te nemen en uit te voeren.
De voorlopige overeenkomst verduidelijkt de verplichtingen voor bedrijven die zijn beschreven in bijlage I, een lijst van specifieke rechten en verboden die een negatief effect hebben op de mensenrechten wanneer ze worden misbruikt of geschonden. De lijst verwijst naar internationale instrumenten die door alle lidstaten zijn geratificeerd en die voldoende duidelijke normen stellen die door bedrijven kunnen worden nageleefd.
Het compromis voegt nieuwe elementen toe aan de verplichtingen en instrumenten in de bijlage met betrekking tot mensenrechten, met name voor kwetsbare groepen, en kernverdragen van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), die door middel van gedelegeerde handelingen aan de lijst kunnen worden toegevoegd zodra ze door alle lidstaten zijn geratificeerd.
De voorlopige overeenkomst voegt in de bijlage ook verwijzingen naar andere VN-verdragen toe, zoals het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten en het Verdrag inzake de rechten van het kind. Ook verduidelijkt het compromis de aard van de milieueffecten die onder deze richtlijn vallen als elke meetbare aantasting van het milieu, zoals schadelijke bodemverandering, water- of luchtverontreiniging, schadelijke emissies of overmatig waterverbruik of andere effecten op natuurlijke hulpbronnen.
Bedrijven die negatieve effecten op het milieu of de mensenrechten vaststellen bij sommige van hun zakenpartners, zullen deze zakenrelaties moeten beëindigen als deze effecten niet kunnen worden voorkomen of beëindigd.
Het akkoord bepaalt dat naleving van de zorgvuldigheidsplicht kan worden aangemerkt als criterium voor de gunning van overheidsopdrachten en concessies.
Bedrijven moeten een betekenisvolle dialoog aangaan met degenen die getroffen worden door hun acties, moeten een klachtenmechanisme invoeren, moeten communiceren over hun due diligence beleid en moeten regelmatig de effectiviteit ervan controleren.
EU overheden worden verplicht om praktische portalen te creëren, gewijd aan due diligence verplichtingen van bedrijven, met informatie over inhoud en criteria, gerelateerde richtsnoeren van de Commissie en informatie voor belanghebbenden.
Bedrijven zijn aansprakelijk voor het schenden van hun due diligence verplichtingen en hun slachtoffers hebben recht op schadevergoeding. Het akkoord versterkt de toegang tot de rechter voor de getroffen personen. Er wordt een periode van vijf jaar vastgesteld voor het instellen van vorderingen door degenen die getroffen zijn door negatieve effecten (met inbegrip van vakbonden of maatschappelijke organisaties). De overeenkomst beperkt ook de openbaarmaking van bewijsmateriaal, dwangmaatregelen en proceskosten voor eisers.
Elk EU-land zal een toezichthoudende instantie aanwijzen om te controleren of bedrijven aan deze verplichtingen voldoen. Deze instanties zullen beste praktijken uitwisselen en op EU-niveau samenwerken binnen het door de Commissie opgerichte Europees netwerk van toezichthoudende autoriteiten. Ze kunnen inspecties en onderzoeken uitvoeren en sancties opleggen aan bedrijven die zich niet aan de regels houden, zoals het aan de kaak stellen van bedrijven en boetes tot 5% van hun wereldwijde netto-omzet.
Voor bedrijven die nalaten boetes te betalen die hen worden opgelegd in het geval van schending van de richtlijn, bevat de voorlopige overeenkomst verschillende verbodsmaatregelen en wordt rekening gehouden met de omzet van het bedrijf om geldboetes op te leggen (d.w.z. een minimum van maximaal 5% van de netto-omzet van het bedrijf).
De komende weken wordt, op basis van het voorlopig politiek akkoord, verder gewerkt aan de concrete tekst van de Due Diligence richtlijn. Eens die beschikbaar is, moet het Europees Parlement en de Raad de tekst aannemen.
Eerst zal het Europees Parlement (eerst in de JURI-commissie, dan in plenaire vergadering) de tekst moeten goedkeuren. Daarna is het aan de Raad om het akkoord formeel aan te nemen. Deze formele aanneming zal dus moeten gebeuren tijdens het Belgisch Voorzitterschap van de Raad.
In een laatste stap voor de inwerkingtreding, moet de tekst gepubliceerd worden in het EU Publicatieblad.
Op 23 februari 2022 stelde de Commissie het voorstel voor een richtlijn inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid voor (Directive on Corporate Sustainability Due Diligence).
Om de zorgvuldigheidsplicht na te leven, zullen mensenrechten die in internationale overeenkomsten opgenomen zijn én regels uit belangrijke milieuovereenkomsten beter nageleefd en beschermd moeten worden. De ondernemingen waarop de regels van toepassing zijn, zullen passende maatregelen moeten nemen (een inspanningsverplichting), die in overeenstemming zijn met de ernst en de waarschijnlijkheid van de diverse effecten, de maatregelen die het bedrijf in de specifieke omstandigheden ter beschikking staan en de noodzaak om prioriteiten te stellen.
De zorgvuldigheidsplicht moet gelden voor grote ondernemingen, haar eventuele dochteronderneming(en) én de volledige waardeketen. Bestuurders krijgen in het Commissievoorstel extra verplichtingen.
Lees hier meer over het Due Diligence-Commissievoorstel.
De volledige tekst van het politiek akkoord is voorlopig nog niet beschikbaar. De technische en juridische werkzaamheden voor de tekst kunnen enkele weken duren.
