CERV - Ondersteuning van een gunstig klimaat voor de bescherming van klokkenluiders

Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie brengt een breed scala van grondrechten samen en bevestigt dat de EU gebouwd is op de waarden van grondrechten, democratie en de rechtsstaat. Het bindende karakter ervan heeft de rechtsorde van de EU in staat gesteld zich te ontwikkelen tot een baken van bescherming van de grondrechten.
Om de toepassing van het Handvest te verbeteren en de kennis erover bij het publiek te vergroten te vergroten, heeft de Europese Commissie in 2020 de strategie ter versterking van de toepassing van het Handvest van de grondrechten. Als onderdeel van de strategie heeft de Commissie zich ertoe verbonden een gunstig klimaat te scheppen voor actoren uit het maatschappelijk middenveld, onder meer door haar inspanningen met betrekking tot de financieringsmogelijkheden. Dit is een van de onderwerpen van het jaarverslag 2022 over de toepassing van een bloeiende civiele ruimte voor de handhaving van de grondrechten in de EU.
De rol van maatschappelijke organisaties bij de handhaving van de grondrechten in de EU is ook op het gebied van de bestrijding van haatzaaien en haatmisdrijven van cruciaal belang. Haatdragende taal en haatdelicten zijn de afgelopen jaren in de EU in een alarmerend tempo toegenomen.

De COVID-pandemie en de oorlog in Oekraïne hebben bijgedragen tot verdere polarisatie en de verspreiding van racistische, xenofobe en intolerante uitingen en samenzweringstheorieën. Er is vaak een continuüm tussen haatdragende taal, met name online, en door haat gemotiveerde aanvallen en geweld in het echte leven. De aanpak van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven, door het verbeteren van
samenwerking tussen het maatschappelijk middenveld en de overheid en andere belanghebbenden, is essentieel voor de bescherming van de grondrechten (recht op vrije meningsuiting, recht op waardigheid en non-discriminatie) en het waarborgen van gezonde en pluralistische democratieën.
Het maatschappelijk middenveld is ook een belangrijke actor bij het ondersteunen van de correcte uitvoering van Richtlijn 1937/2019 betreffende de bescherming van personen die inbreuken op het recht van de Unie melden ("de klokkenluidersrichtlijn"). Meldingen van klokkenluiders vergroten de transparantie en de verantwoordingsplicht en zijn een belangrijk onderdeel van de handhavingsketen van het Unierecht en de nationale wetgeving, aangezien zij de autoriteiten voorzien van informatie die leidt tot een doeltreffende opsporing, onderzoek en vervolging van inbreuken.

Bij het melden van wetsovertredingen maken klokkenluiders gebruik van hun recht op vrijheid van meningsuiting zoals vastgelegd in Artikel 11 van het Handvest. Maatschappelijke organisaties kunnen een belangrijke rol spelen bij ervoor te zorgen dat potentiële klokkenluiders kunnen rapporteren zonder angst voor vergelding, dat personen die belast zijn met de behandeling van meldingen van klokkenluiders een adequate opleiding krijgen, het grote publiek bewust wordt gemaakt, en zij advies en steun kunnen verlenen aan klokkenluiders.