Tijdelijk crisiskader staatssteun door oorlog in Oekraïne

Uitvoerend vicevoorzitter belast met mededinging, Margrethe Vestager, zei het volgende:

“De sancties van de EU en haar internationale partners hebben de Russische economie zware schade toegebracht.

Deze sancties eisen ook een tol van de economie van de EU, en dat zal de komende maanden zo blijven. Wij moeten de economische gevolgen van deze oorlog verzachten en zwaar getroffen ondernemingen en sectoren ondersteunen. En dat moet gecoördineerd gebeuren.

Daarom laat de Commissie de lidstaten de flexibiliteit binnen de staatssteunregels benutten om deze ongekende situatie het hoofd te bieden, en beschermt ze het gelijke speelveld op de eengemaakte markt.”

Drie soorten steun als tijdelijk crisiskader om ernstige verstoring EU-economie tegen te gaan

Het tijdelijke crisiskader voor staatssteunmaatregelen is gebaseerd op artikel 107, lid 3, punt b) VWEU. Dat artikel zegt dat het als verenigbaar met de interne markt kan worden beschouwd om steunmaatregelen te nemen om een ernstige verstoring in de economie op te heffen. Hier gaat het om een ernstige verstoring ten gevolge van de oorlog in Oekraïne die resulteert in hogere energieprijzen, verstoring van de handelsstromen en toeleveringsketens en een stijging van prijzen gepaard met verminderde beschikbaarheid van grondstoffen.

Om die gevolgen te verhelpen, voorziet het tijdelijke crisiskader in drie soorten steun:

• Beperkte steunbedragen
• Liquiditeiten in de vorm van staatsgaranties, en gesubsidieerde leningen
• Steun ter compensatie van hoge energieprijzen

Het gaat hier telkens som steunregimes die zullen moeten worden opgezet, en dus niet om ad hoc steun. Er wordt vooraf een budget geraamd en er moet worden aangemeld ter goedkeuring door de EU.

Beperkte steunbedragen

De lidstaten kunnen regeling opzetten om door de crisis getroffen ondernemingen tot 400 000 euro toe te kennen (35 000 euro in landbouw, visserij en aquacultuur) via generieke steunregimes. Dit kan worden verleend in eender welke vorm: subsidies, belastingvoordelen, terugbetaalbare voorschotten, garanties, leningen en eigen vermogen.

Deze steun hoeft niet te worden gekoppeld aan een stijging van de energieprijzen, aangezien de crisis en de beperkende maatregelen tegen Rusland de economie op verschillende manieren treffen, met inbegrip van fysieke verstoringen van de toeleveringsketen.

Liquiditeiten in de vorm van staatsgaranties, en gesubsidieerde leningen

De lidstaten kunnen i) gesubsidieerde staatsgaranties verstrekken zodat banken leningen blijven verstrekken aan alle door de huidige crisis getroffen ondernemingen en ii) overheidsleningen en particuliere leningen met rentesubsidie verstrekken.

Steun ter compensatie van hoge energieprijzen

De lidstaten kunnen bedrijven, en met name intensieve energiegebruikers, gedeeltelijk compenseren voor extra kosten als gevolg van uitzonderlijke stijgingen van de gas- en elektriciteitsprijzen. Ook deze steun kan worden verleend in eender welke vorm: subsidies, belastingvoordelen, terugbetaalbare voorschotten, garanties, leningen en eigen vermogen.

De totale steun per begunstigde mag nooit meer bedragen dan 30 % van de in aanmerking komende kosten, tot een maximum van 2 miljoen euro. Als een onderneming operationeel verlies lijdt, kan verdere steun nodig zijn om een economische activiteit te kunnen voortzetten. In dat geval zouden lidstaten steun kunnen verlenen die deze plafonds overschrijft, mits naleving van andere grenzen afhankelijk van de betrokken sectoren.

Waarborgen voor het gelijke speelveld

Het tijdelijk crisiskader zal steun geven om de negatieve gevolgen die de interne markt ondervindt te beperken. Tegelijk moet het gelijke speelveld in die interne markt gewaarborgd blijven.

De Commissie bouwde daarom een aantal voorwaarden in, waaraan steun onder dit tijdelijk crisiskader moet voldoen:

• Evenredige methodologie. Het steunbedrag dat ondernemingen krijgen toegekend moet evenredig zijn aan de omvang van hun economische activiteit en de mate waarin ze zijn blootgesteld aan de economische gevolgen van de crisis.
• Het kader gebruikt de term ‘energie-intensieve gebruiker’ zoals deze in de Richtlijn energiebelastingen staat. Bij een energie-intensieve gebruiker maakt de aankoop van energieproducten minsten 3 procent van de productiewaarde uit
• Duurzaamheidseisen. De steun is bedoeld om de huidige crisis te overleven, maar ook om te gaan voor duurzaam herstel. Lidstaten worden daarom uitgenodigd om te overwegen om (niet-discriminerende) voorwaarden te bepalen op het gebied van milieubescherming of voorzienszekerheid alvorens steun voor extra kosten als gevolg van uitzonderlijk hoge gas- en elektriciteitsprijzen te verlenen.

Er mag ook geen steun worden gegeven aan ‘de Russische lijst’, met name aan ondernemingen waartegen sancties zijn afgekondigd.

Van kracht tot 31 december 2022 als aanvulling naast bestaande tools

Het vandaag aangenomen tijdelijke crisiskader vormt een aanvulling op de talloze mogelijkheden waarover de lidstaten beschikken om maatregelen uit te werken die aansluiten bij de bestaande EU-staatssteunregels. Cumul met de-minimis, algemene groepsvrijstellingverordening of het tijdelijk crisiskader voor Covid-19 is mogelijk, mits naleving van de cumul-beperkingen.

Het tijdelijke crisiskader zal van kracht blijven tot 31 december 2022. Als het nodig blijkt dit kader te verlengen, dan zal de Commissie daar voor die datum over oordelen. Tijdens de toepassingsperiode blijft de Commissie het kader evalueren in het licht van alle ontwikkelingen.