Raad en Parlement vinden akkoord over MFK 2021-2027!

Het meerjarig financieel kader (MFK) is de Europese meerjarenbegroting die bepaalt hoeveel geld de Unie de komende 7 jaar mag uitgeven. Omdat het huidige MFK eind dit jaar al afloopt, is er dringend nood aan een nieuwe meerjarenbegroting.

Tijdens een marathontop in juli kwamen de staats- en regeringsleiders al een MFK van €1074 miljard overeen, aangevuld met een herstelplan (NextGeneration EU) ter waarde van €750 miljard. Een akkoord dat historisch genoemd werd, en enkel nog door het Europees Parlement goedgekeurd moest worden. Maar dat Europees Parlement liet snel merken die goedkeuring niet zomaar te geven.

Na bijna drie maanden onderhandelen hebben de instellingen echter eindelijk een akkoord bereikt, met name over volgende heikele thema's:

Rule of law

Het Europees Parlement vond het belangrijk om uitgaven van het MFK rechtstreeks te linken aan het al dan niet eerbiedigen van de rechtstaat. Daarom werd er een rule of law conditionaliteit geintroduceerd: Een lidstaat die de rechtstaat onvoldoende respecteert, loopt het risico tijdelijk geen Europese middelen meer te ontvangen. Het kan daarbij gaan om fraude en corruptie, maar ook om het niet respecteren van de basisrechten van de Unie, zoals vrijheid, democratie, gelijkheid en mensenrechten. 

In het geval van een inbreuk op deze rechten, kan de Europese Commissie nu de rule of law clausule activeren. De Raad moet dan binnen de maand via gekwalificeerde meerderheid de nodige maatregelen en sancties aannemen. Er zal dus geen sprake zijn van een 'omgekeerde' gekwalificeerde meerderheid, zoals het Europees Parlement voorstelde.

Extra middelen voor vlaggenschipprogramma's

Het akkoord van €1074 miljard in juli was een pak lager dan de €1300 die het Europees Parlement uit de brand wilde slepen. Daarom was een van hun grootste strijdpunten extra middelen voor de zogenaamde vlaggenschipprogramma's, zoals Horizon Europe, Erasmus+, etc. Het parlement wilde €39 miljard extra middelen, maar de Raad vond dit een te verregaande aanpassing van het politiek akkoord.

Uiteindelijk kon de onderhandelingsdelegatie van het Europees Parlement, waar BUDG-Commissie voorzitter Johan van Overtveldt deel van uitmaakt, €16 miljard extra verzekeren. €15 miljard daarvan zal dienen als top-up van enkele programma's, het overige miljard zal dienen om flexibiliteit van steun te garanderen in tijden van crisis.

Het leeuwendeel van de top-ups wordt als volgt verdeeld:

• Horizon Europe: €4 miljard extra, voor een totaal van €84,9 miljard (inclusief NextGen EU)
• Erasmus+: €2,2 miljard extra, voor een totaal van €23,4 miljard
• Creative Europe: €0,6 miljard extra specifiek voor cultuur, voor een totaal van €2,2 miljard
• EU4Health: €3,4 miljard extra, voor een totaal van €5,1 miljard (inclusief NextGen EU)

Daarnaast krijgen onder meer ook het Rights and Values Programme (€0,8 miljard extra) extra middelen, net als InvestEU (€1 miljard extra), NDICI (€1 miljard extra) en het IBMF (€1,5 miljard).

Het Europees Parlement wilde daarnaast de intresten van de leningen in het kader van NextGenEU (ongeveer €12,9 miljard) buiten het plafond van het MFK terugbetalen om zo extra financiële ruimte te genereren. Dat voorstel komt er niet door. Bovenstaande extra middelen zullen vooral gefinancierd worden door boetes die Europese bedrijven moeten betalen voor inbreuken op staatssteun/mededingingsregels. 

Eigen middelen

Om al deze uitgaven te financieren, wil het Europees Parlement al een tijd nieuwe vormen van eigen middelen. Eindelijk vonden ze hierover een akkoord met de Raad. De roadmap voor introductie van nieuwe eigen middelen ziet er als volgt uit

• Vanaf 2021: de introductie van een bijdrage op basis van de hoeveelheid non-gerecycleerd plastic afval in een lidstaat
• Vanaf 2023: een taks op basis van het emissiehandelsysteem, eventueel gelinkt aan het carbon border adjustment mechanism
• Vanaf 2024: een digitale taks
• Vanaf 2026: een financiele transactietaks én een nieuwe gemeenschappelijke corporate tax base

Hoewel het Europees Parlement dit als een grote overwinning ziet, zou deze roadmap niet bindend zijn. Ook nationale parlementen hebben een rol te spelen in de goedkeuring van nieuwe eigen middelen, en zouden dit dus in principe kunnen tegenhoude.

Volgende stappen

Hoewel dit akkoord een zeer belangrijke stap is in de MFK-onderhandelingen, zijn ze officieel nog (steeds) niet voorbij. Zowel het Europees Parlement als de Raad moeten het akkoord immers nog formeel goedkeuren. Vooral in de Raad, waar unanimiteit vereist is, zou dit nog voor wrevel kunnen zorgen. Met name de rule of law clausule ligt in verschillende lidstaten gevoelig. Men sluit dus niet uit dat sommige lidstaten hun goedkeuring voor het MFK enkel geven in ruil voor een verzwakking van het rule of law akkoord.