Hoog tijd dat burger rechtmatige plaats in EU krijgt - Interview met Luc Van den Brande

De Europese Unie wordt nog al te vaak aan het woord ‘crisis’: economische crisis, migratiecrisis,... De burger vraagt zich af waarvoor de Europese Unie überhaupt nog dient. Ervoor zorgen dat de Europese Unie op die vraag een helder antwoord geeft, dat was de opdracht van Luc Van den Brande.

De gewezen Vlaamse minister-president en voorzitter van VLEVA werd gedurende twee jaar de speciaal adviseur van Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. Hij moest uitzoeken hoe de dialoog tussen de EU en de burger sterker kan. Na meer dan twee jaar kwam hij met een rapport “De banden aanhalen met de burger - een nieuwe kans”

Heeft de Europese Unie een democratisch probleem of een communicatieprobleem?

Op sommige punten werkt de Unie democratischer dan nationale entiteiten. Een voorbeeld: in het transparantieregister staan alle belangenorganisaties, bedrijven en burgers opgelijst die ontmoetingen hebben met Europarlementsleden en ambtenaren bij de Europese Commissie. En iedereen kan de agenda’s van de eurocommissarissen inkijken. Maar dat neemt niet weg dat we moeten nadenken over hoe de instellingen optimaal kunnen functioneren en hoe we de burger echt kunnen betrekken.

“We gaan toch geen tol heffen om mensen op de Europese snelweg te brengen? Dat is hun verdomde recht”

Dat er een gebrek aan binding met de burgers bestaat, dat is duidelijk. De essentiële vraag is welke plaats we toekennen aan de Europese burgers. Hier gaat men in de Europese instellingen heel licht over. Want wie zijn de eigenaars van de Europese democratie? De burgers, daarom moeten we hen de plaats geven die hen toebehoort.

Hoe wilt u burgers beter betrekken bij Europa?

Wie zijn de Europese burgers? Wat is hun bezorgdheid? Wat drijft hen? Dat zijn de eerste vragen die de Europese instellingen zich moeten stellen. En dat moeten ze als uitgangspunt nemen. Nu werkt het omgekeerd: hoge functionarissen in de Europese instellingen gaan ervan uit dat wat hen bezighoudt ook belangrijk is voor de Europeanen. Daarom is de communicatie te technisch, te veel gefocust op processen en niet aangepast aan de diversiteit aan talen en culturen in de Unie.

"Tot wat dient Europa? Op die vraag moet de Europese Unie overtuigend kunnen antwoorden. Dat is mijn missie"

Folders of grote communicatiecampagnes zijn de oplossing niet. De Unie is een meerlagig gegeven en personen hebben verschillende kringen van betrokkenheid. Ze zijn betrokken bij hun werk, bij hun wijk, … en die verschillende kringen vallen niet altijd samen. Dit neem ik dan ook als uitgangspunt wanneer ik nadenk over goede oplossingen. Gelukkig moet ik het warm water niet opnieuw uitvinden, want er staat al heel veel in de Europese verdragen. Met name in het Lissabonverdrag staan er vier belangrijke zaken waarop we verder moeten bouwen:

• Horizontale dialoog: de Unie dringt erop aan dat mensen debatteren over de Europese Unie, maar geeft nauwelijks ondersteuning aan die dialoog. Er moet meer ingezet worden op de digitale ontwikkeling van het debat. Het project Futurium is hier een eerste aanzet toe.

• Verticale dialoog: We moeten meer inzetten op dialoog tussen de Europese instellingen en de civiele maatschappij.

• We moeten burgers de kans geven om voorstellen te doen aan de Europese Commissie. Op dit moment hebben we “Het Europees Burgerinitiatief” maar dit systeem is veel te administratief en rigide.

• De dialoog over waarden is essentieel in de EU, maar is nu heel formeel. We moeten dit instrument op een heel andere manier gebruiken om het debat voeding te geven.

Ik heb dus geen sleutel-op-de-deur oplossing, maar er zijn wel heel wat instrumenten aanwezig om burgers te betrekken bij het reilen en zeilen van de Unie.

Zijn er ook “nieuwe” oplossingen nodig?

Vast en zeker. We zullen een aantal vernieuwende voorstellen doen om tot een echte dialoog te komen. Waar ik aan denk?

• Een andere vorm van Europese verkiezingen, met een grensoverschrijdende lijst en een lijst per lidstaat. En een rechtstreekse verkiezing van de voorzitter van het Europees Parlement;

• Een grotere rol voor het Comité van de Regio’s, gesteund op de wetenschap dat het lokale essentieel is om verandering te brengen in de betrokkenheid van de burger;

• Een nieuwe plaats voor het Europees Economisch en Sociaal Comité;

• Een grotere inspanning van het Europees Parlement om de burger te betrekken, ook wanneer de verkiezingscampagne voorbij is;

• Betere en sterkere netwerken van de Europese Unie: met name de vertegenwoordiging van de Europese Commissie in de lidstaten en het Europe Direct Informatienetwerk;

• Juiste mogelijkheden voor de media en een nieuwe rol voor sociale media;

• Een coherent verhaal over de Europese Unie door álle instellingen. Een Oostenrijkse wijnbouwer wil weten hoe hij handel kan drijven in de Europese ruimte en wil een goede internationale vervoersinfrastructuur. Het maakt hem niet uit welke Europese instelling wat doet en zegt. Een gemeenschappelijk verhaal, dát is belangrijk;

• Een vernieuwd engagement van de lidstaten. Het is merkwaardig dat bepaalde lidstaten zeggen dat Europa niet functioneert, terwijl zij zelf aan de basis liggen van de Europese werking. Zij moeten er mee voor zorgen dat Europa oplossingen aanreikt in plaats van de valse patstelling “Europa of democratie” te verkondigen.

We mogen ook de fundamentele rol van het onderwijs niet vergeten. Ik ben er bijvoorbeeld voorstander van om Europese geschiedenis en Europees burgerschap in het curriculum op te nemen.

Lees de uitkomst van het rapport van Luc Van den Brande hier.

Hoe ziet u de rol van VLEVA hierin?

Europa is een snelweg met opritten en afritten. De rol van VLEVA op die snelweg? Ervoor zorgen dat het verkeer vlot verloopt. Niet om in de plaats te komen van de Vlaamse regering of andere instellingen. Wel als ruggensteun voor het middenveld en de lokale besturen. Dat is de unieke functie van een publiek-privaat partnerschap en de enorm belangrijke rol van VLEVA.

Wilt u ook meer inspraak in het Europese beleid? Word lid van VLEVA.
Houdt u graag de vinger aan de Europese pols? Maak een gratis account aan op de VLEVA-website en blijf op de hoogte van Europese hete hangijzers.