Het Carbon Border Adjustment Mechanism : Yay of Nay?
Wat oorspronkelijk een idee was van Jacques Chirac is nu een voorstel voor een bron van eigen inkomsten voor de EU: het Carbon Border Adjustment Mechanism oftewel een taks geheven op geïmporteerde producten uit derde landen op basis van de hoeveelheid koolstof die gebruikt is bij de productie of het transport van het product. Wat zijn de voor- en nadelen van zo’n mechanisme én is het wel de juiste oplossing? Dat lees je in deze blog.
Wat is het Carbon Border Adjustment Mechanism?
Het mechanisme wordt gelanceerd in het voorjaar van 2021 als onderdeel van de Green Deal. Als de Europese Unie tegen 2050 koolstofneutraal wil zijn, moet ze strenge Europese normen opleggen aan onze energie intensieve sectoren.
De Europese Commissie wil met het mechanisme carbon leakage, oftewel koolstoflekkage, tegen gaan. Carbon leakage is een fenomeen waarbij veel Europese koolstof-intensieve bedrijven zich plots buiten de EU gaan vestigen om de regels te omzeilen.
Met het mechanisme wordt een taks geheven op geïmporteerde producten op basis van de hoeveelheid koolstof die gebruikt is bij de productie of het transport van het product. Zo zouden goedkoop geproduceerde producten van buiten de EU niet gedumpt kunnen worden op de Europese markt en is er geen reden voor Europese bedrijven om te verhuizen buiten de grenzen van de EU.
Het mechanisme moet er dus voor zorgen dat Europese bedrijven geen nadeel ondervinden ten opzichte van economische partners die niet zo klimaatbewust zijn.
Het Carbon Border Adjustment Mechanism past binnen het nieuwe imago dat de Europese Unie zich als handelsblok wil aanmeten. Assertief opkomen voor de strategische belangen van de EU op het wereldtoneel.
Wat zijn de verschillende beleidsopties?
Er zijn een aantal manieren waarop een Carbon Border Adjustment Mechanism geheven kan worden. De Europese Commissie denkt momenteel onder andere aan deze opties:
- Douanerechten die worden toegepast op bepaalde koolstof-intensieve producten of sectoren;
- Een uitbreiding van emissierechtenhandel (ETS) tot import;
- De aankoop van rechten buiten de ETS-markt van de EU;
- Een accijns of btw op de consumptie van geïmporteerde producten.
Daarnaast is er ook nog de vraag welk type van uitstoot er meegenomen wordt in de berekening:
- Directe of indirecte uitstoot gelinkt aan de elektriciteit die gebruikt is voor productie
- Uitstoot die gelinkt is aan het transport van de producten
Tot slot blijft er dan ook nog de vraag of men alle goederen een prijs zal geven op basis van hun koolstofinhoud of dat men zich zal beperken tot goederen uit een aantal koolstof-intensieve sectoren.
Wat is het verschil tussen ETS en Carbon Border Adjustment mechanism?
ETS is het Europese emissiehandelssysteem. Het zet een emissieplafond en vereist van uitstoters om een vergunning (of emissierechten) te hebben voor elke ton CO₂ dat ze uitstoten. Het plafond bepaald hoeveel emissierechten er beschikbaar zijn.
Als een uitstoter geen vergunning heeft moet die ofwel snoeien in de uitstoot of een vergunning kopen van iemand anders die dan minder zal uitstoten. Als het economisch goed gaat dan stijgt de prijs van zo’n vergunning omdat er meer vraag naar is. Gaat het economisch wat minder dan daalt de prijs.
De koolstofprijs in ETS fluctueert dus volgens vraag en aanbod van de vergunningen. Bij het Carbon Border Adjustment Mechanism is het een vaste prijs die per hoeveelheid koolstof wordt toegekend aan een product.
Zal het mechanisme voldoende eigen middelen genereren?
Hoewel het oorspronkelijk voorgesteld werd als een instrument om de klimaatdoelstellingen in de Green Deal te behalen, is het mechanisme sinds het voorjaar van 2020 gebombardeerd tot een van de inkomstenbronnen van de Europese Unie om het herstelplan na de corona pandemie te financieren.
De Europese Commissie schat dat het mechanisme tussen de 5 en 14 miljard euro kan opbrengen. Dit bereik is zo breed omdat het heel erg afhangt van hoe men het mechanisme zou implementeren. Maar zelfs 14 miljard is peanuts in een herstelplan van 750 miljard euro.
Er wordt ook verwacht dat het mechanisme na verloop van tijd minder inkomsten zal genereren. In het slechtste geval omdat buitenlandse bedrijven manieren vinden om het te omzeilen en in het beste geval omdat buitenlandse producenten ook ‘schoner’ zullen worden.
Is het wel de juiste oplossing?
Is het Carbon Border Adjustment Mechanism wel het juiste instrument om deze doelstellingen te bereiken? Er zijn enkele alternatieven:
- Het compenseren van Europese koolstof-intensieve industrieën voor de extra kosten die zij hebben
- Het ondersteunen van koolstofarme productie van producten die normaal wél veel koolstof uitstoten (zoals groen staal, groen cement en groene luchtvaart)
- Ondersteuning van wereldwijde inspanningen om koolstofarm te worden (klimaat diplomatie)
Er is heel wat discussie onder experts of de angst voor koolstoflekkage (carbon leakage) wel terecht is. Volgens Bruegel bestaat er een kans dat er wat carbon leakage optreedt maar die zal vooral indirect zijn. Als er al lekkage zal optreden dan zal het in de staal-, cement- en aluminiumsector zijn, daarom dat de Europese Commissie in eerste instantie naar die sector kijkt.
Rest ook nog de vraag of de Europese Unie wel zo’n mechanisme kan installeren zonder de WTO-regels te overtreden. En of de Verenigde Staten of China dan handelssancties zullen opleggen. Enkele positieve stemmen geloven eerder dat de EU, bij een slimme aanpak, andere grote handelsblokken mee op de kar kan trekken.
Er is dus nog veel voer voor discussie voordat de Europese Commissie met haar definitief voorstel op de proppen komt. Tot 28 oktober kun jij nog deelnemen aan een openbare consultatie over het onderwerp om zo jouw steentje bij te dragen aan het toekomstige initiatief.
Bronnen:
Europese Commissie - Inception Impact Assessment
‘Economic assessment of Carbon Leakage and Carbon Border Adjustment’ - Studiedienst Europees Parlement
‘A European Carbon Border Tax: much pain, little gain’ - Bruegel
Maak een account aan
Krijg gepersonaliseerde updates over jouw favoriete EU-thema's, kies welke berichten je ontvangt en wanneer.
