Due diligence door een ondernemersbril - Visie van Voka en Unizo

Goed dat Europa actie onderneemt … 

Zowel Voka als Unizo appreciëren het initiatief van de Europese Commissie om een zorgplicht te harmoniseren op Europees niveau. Vroeger bestonden er al vrijwillige OESO-standaarden. We verschuiven met dit EU-initiatief van vrijwillige standaarden en zelfregulering, naar broodnodige Europese harmonisatie, wat van belang is voor een level playing field tussen bedrijven in andere lidstaten. Verschillende nationale initiatieven op de Europese markt maken het immers onmogelijk voor bedrijven om te voldoen aan die veelheid aan voorwaarden die verschillende due diligence wetgevingen met zich meebrengen, wat leidt tot overbodige administratie en red tape. 

Europese harmonisatie heeft tot doel om een level playing field te creëren. Er is sprake van een level playing field als alle spelers evenveel kansen hebben om te slagen en iedereen het spel speelt volgens dezelfde regels. Harmonisatie zorgt dus voor gelijke kansen.  Meer zelfs, het zou een effectief voordeel kunnen zijn als Europa hiermee koploper is want Vlaamse bedrijven lopen voorop inzake duurzaamheid en puren hier een competitief voordeel uit tegenover internationale concurrenten. Daarnaast kan voorlopen een voordeel bieden om het regelgevend kader op externe markten te beïnvloeden.  

Voka en Unizo ondersteunen om die redenen (level playing field en duurzame competitiviteit) ook het onderliggende idee van het voorstel om schadelijke effecten op klimaat, milieu en mensenrechten tegen te gaan. 

De vraag is of deze doelstellingen op een goede manier worden nagestreefd met dit initiatief. Volgens Voka en Unizo is daar nog een hoop ruimte voor verbetering. 

… maar de uitwerking zelf kan en moet beter 

Het due diligence voorstel zoals het nu voorligt, zou met haar uitwerking niet de gewenste doelen bereiken. Daar zien Voka en Unizo verschillende oorzaken voor. 

Ten eerste is er in onvoldoende mate sprake van Europese uniformisering, hoewel dit wel het doel van het initiatief is. Het voorstel laat nog te veel manoeuvreerruimte aan de lidstaten. 

• De implementatie kan in elke lidstaat verder gaan dan het voorstel van de Commissie. Ondanks een poging tot harmonisering kunnen dan nog steeds verschillende regels in verschillende lidstaten gelden, met een gebrek aan duidelijkheid en level playing field tot gevolg. 
• Bepaalde begrippen zijn vaag of onvolledig geformuleerd in het voorstel. Lidstaten zouden deze begrippen anders kunnen interpreteren, opnieuw resulterende in diverse regels bij verschillende handelspartners. 
• Ook qua klachtenprocedure en sancties wordt de keuze bij de lidstaten gelegd. Inbreuken zullen dus tot andere procedures leiden in verschillende lidstaten. 

Het voorstel kan dus potentieel eindigen met fragmentatie, ondanks het doel van harmonisering. 

Het voorstel biedt hierdoor geen waarborg voor een (Europees) level playing field. Europees kunnen de invullingen dermate verschillen dat van een gelijk speelveld geen sprake meer is. Voka benadrukt bovendien uitdrukkelijk dat er ook internationaal geen level playing field wordt gevormd. Hoewel niet-Europese ondernemingen ook in het toepassingsgebied van het voorstel vallen, is dit enkel wanneer ze een bepaalde omzet in de EU genereren. Voor Europese bedrijven wordt echter naar de wereldwijde omzet gekeken. Idealiter wordt dit voorstel dan ook zo veel mogelijk bij de huidige, internationale kaders geplaatst, zoals bijvoorbeeld die van de OESO.

Ten tweede mist dit initiatief evenredigheid. Hoewel de zorgvuldigheidseisen in de tekst alleen gelden voor zeer grote ondernemingen en enkele grote ondernemingen in risicosectoren, strekken ze zich uit over de gehele waardeketen. Hieronder vallen dochterondernemingen en zowel directe als indirecte zakelijke relaties. Indirect zullen dus quasi alle ondernemingen de gevolgen van het voorstel dragen.  
Unizo vreest heel uitdrukkelijk een ‘trickle down effect’, waarbij kmo’s verpletterende contractuele verantwoordelijkheden en administratieve lasten op zich af zien komen. De Europese Commissie erkent de risico’s voor kmo’s in haar voorstel wel en voorziet daarom steunmaatregelen. Helaas wegen die steunmaatregelen niet op tegen de gevolgen. 

Ten slotte kan zelfs het punt gemaakt worden dat het vermijden van mensenrechtenschendingen en het nastreven van respect voor klimaat en milieu bij uitstek verantwoordelijkheden van de staat zelf zijn. Voka en Unizo staan achter deze doelstellingen, maar de verantwoordelijkheden worden hier te onevenredig bij ondernemingen gelegd in plaats van bij de staat. 

Het voorstel van de Commissie lijkt dus zeker een nuttig initiatief met een mooi idee.  Volgens Unizo en Voka kan de uitwerking echter beter om zo het doel te laten bereiken waarvoor het is opgesteld: Europese harmonisering en een volgende stap naar een duurzame, Europese economie. 

 
VLEVA-leden Voka en Unizo maakten deze blog mogelijk. 

• Voor Voka gaf Maarten Libeer duiding (maarten.libeer@voka.be)  
• Voor Unizo was dit Thomas Pirard (thomas.pirard@unizo.be)

Bedankt voor jullie inzichten & medewerking!