11 februari 2025 - door Paula Verschaeve
De Europese Commissie heeft de tweede reeks programma’s van maatregelen uit de kaderrichtlijn mariene strategie geanalyseerd en beoordeeld. In de beoordeling valt te lezen dat de kustlidstaten betere maatregelen uitvoeren om hun mariene milieu te beschermen, maar er zijn verdere maatregelen nodig.
De Europese Commissie heeft de tweede reeks programma’s van maatregelen uit de kaderrichtlijn mariene strategie geanalyseerd en beoordeeld.
In totaal kon de Commissie de programma's van maatregelen van 17 kustlidstaten beoordelen, waaronder ook België.
De zeventien rapporterende lidstaten hebben indrukwekkende inspanningen geleverd om de complexe en diverse aard van mariene belastende factoren te identificeren en aan te pakken. Maatregelen die zijn ingevoerd om zwerfvuil op zee te verminderen bijvoorbeeld, gaan de goede richting uit. Maar er is weinig vooruitgang geboekt bij de maatregelen inzake biodiversiteit.
De afgelopen twaalf jaar hebben de EU-lidstaten mariene strategieën ontwikkeld om aan de kaderrichtlijn mariene strategie (eng.: Marine Strategy Framework Directive) te voldoen. Die richtlijn uit 2008 bepaalt dat de EU-lidstaten verplicht zijn de toestand van hun mariene milieu te beoordelen, monitoringsprogramma’s op te stellen, milieudoelen vast te stellen en maatregelen te nemen om de goede milieutoestand van alle mariene wateren in de EU veilig te stellen. De richtlijn stelt ook dat elke lidstaat een mariene strategie voor zijn mariene wateren moet voorbereiden en uitvoeren, in samenwerking met andere lidstaten die dezelfde mariene regio of subregio delen. Ze moeten deze strategie elke zes jaar herzien en bijwerken.
Aangezien de mariene wateren in de EU geen goede milieutoestand bereikten in 2020, werd van de lidstaten verwacht dat zij hun eerste reeks programma’s van maatregelen van de kaderrichtlijn mariene strategie zouden bijschaven.
De deadline voor het indienen van de bijgewerkte programma’s van maatregelen was 31 maart 2022. Met de ingediende verslagen ging de Commissie aan de slag om landspecifieke conclusies en algemene aanbevelingen te doen. Slechts vijf lidstaten brachten verslag uit in maart 2022. Negen anderen brachten verslag uit met uitstel dat opliep tot 1 jaar, en drie lidstaten brachten verslag uit met meer dan een jaar vertraging. In totaal kon de Commissie de programma’s van maatregelen van zeventien kustlidstaten beoordelen.
Op tijd ontvangen verslagen: België, Italië, Roemenië, Zweden & Finland
Te laat ontvangen verslagen: Bulgarije, Kroatië, Cyprus, Denemarken, Estland, Griekenland, Ierland, Spanje, Frankrijk, Duitsland, Letland, Litouwen, Malta, Nederland, Polen, Portugal, Slovenië
Het beoordelingsverslag van de Commissie is opgebouwd volgens de drievoudige planetaire crisis van: (1) verontreiniging, (2) verlies aan biodiversiteit en (3) klimaatverandering. Doel is te beoordelen of de door de EU-lidstaten voorgestelde maatregelen toereikend zijn om de specifieke vormen van belastende factoren in hun mariene wateren aan te pakken en een goede milieutoestand te helpen bereiken. Daarnaast worden er ook een aantal aanbevelingen geformuleerd om verdere verbeteringen te sturen.
Naast het verslag heeft de Commissie ook een werkdocument gepubliceerd met een meer gedetailleerde analyse van de programma’s van maatregelen van lidstaten, de mate van regionale samenhang en landspecifieke aanbevelingen en conclusies. Hoe België scoort, en welke aanbevelingen de Commissie doet voor ons land, lees je hier.
Verontreiniging
> Zwerfvuil op zee
In het algemeen is de kwaliteit van de maatregelen ter bestrijding van zwerfvuil op zee verbeterd.
> Eutrofiëring en vervuilende stoffen
In het algemeen is vooruitgang geboekt bij het ontwikkelen van maatregelen om zowel organische als chemische verontreiniging verder te verminderen, maar er moet meer actie worden ondernomen.
> Onderwatergeluid
In het algemeen zijn de maatregelen van de lidstaten om onderwatergeluid te verminderen beter geworden, maar ze zijn nog steeds gericht op kennisverzameling in plaats van het verminderen van belastende factoren.
Verlies aan biodiversiteit
> Algemene maatregelen inzake biodiversiteit
In het algemeen is er slechts beperkte vooruitgang geboekt bij de maatregelen inzake biodiversiteit.
> Maatregelen voor soorten, met inbegrip van commerciële actoren
In het algemeen is slechts beperkte vooruitgang geboekt bij maatregelen gericht op soorten, met inbegrip van commercieel geëxploiteerde soorten vis en schaal- en schelpdieren.
> Maatregelen inzake habitats
In het algemeen is enige vooruitgang geboekt bij maatregelen inzake zeebodemhabitats, met name door de schade aan de zeebodem die wordt veroorzaakt door mobiele bodemberoerende vismethoden te verminderen, maar acties inzake waterkolomhabitats worden daarbij over het hoofd gezien.
> Maatregelen inzake voedselketens
In het algemeen is geen merkbare vooruitgang geboekt bij maatregelen inzake mariene voedselketens. Acties met betrekking tot soorten en de integriteit van de zeebodem zouden verbeteringen teweegbrengen voor voedselketens.
> Maatregelen om andere niet-vervuilende belastende factoren van de biodiversiteit te verminderen
In het algemeen is vooruitgang geboekt bij het vaststellen van geschikte maatregelen gericht op niet-inheemse soorten. Weinig lidstaten hebben echter vooruitgang geboekt bij het aanpakken van veranderingen in de hydrografische omstandigheden.
Klimaatverandering
> De klimaatverandering aanpakken via de Kaderrichtlijn mariene strategie
Hoewel de klimaatverandering in de kaderrichtlijn mariene strategie niet rechtstreeks wordt aangepakt, hebben veel lidstaten maatregelen inzake aanpassing aan de klimaatverandering genomen, bv. kustgemeenschappen ondersteunen, en sommige hebben maatregelen inzake beperking van de klimaatverandering genomen, bv. ecosystemen van blauwe koolstof.
De Commissie formuleert ook vijf aanbevelingen die voor alle rapporterende kustlidstaten gelden:
1 De lidstaten moeten hun ambities opvoeren en de acties om de doelstellingen van de richtlijn te verwezenlijken, versnellen.
o.a. robuustere programma’s van maatregelen ontwikkelen, kwantitatieve maatregelen ontwikkelen, …
2 De lidstaten moeten bijkomende maatregelen identificeren en invoeren om persistente milieu-uitdagingen die verhinderen dat een goede milieutoestand wordt bereikt, te verminderen.
m.b.t. verontreiniging: o.a. acties opvoeren om onderwatergeluidsoverlast te verminderen, acties opvoeren om nutriëntenverontreiniging te verminderen, chemische verontreiniging bestrijden, acties voortzetten om de gevolgen van zwerfvuil op het mariene leven te beperken, …
m.b.t. biodiversiteit: o.a. acties opvoeren om de bijvangst van kwetsbare soorten te verminderen, de verplichtingen uit de natuurherstelwet uitvoeren, …
m.b.t. klimaatverandering: o.a. voorrang geven aan maatregelen die broeikasgasemissies helpen verminderen, ecosystemen van blauwe koolstof herstellen, kustecosystemen herstellen, …
3 De lidstaten moeten hun investeringen opvoeren en voldoende financiering verstrekken om de programma’s van maatregelen uit te voeren.
o.a. in kaart brengen welke financieringsbronnen nodig zijn, gebruikmaken van bestaande instrumenten en tools, onder meer via onderzoek en innovatie zoals het Cohesiefonds, LIFE, Horizon Europe, …
4 De lidstaten moeten governancemechanismen invoeren die de ontwikkeling en de uitvoering van ambitieuze, coherente, gecoördineerde, eerlijke en doeltreffende programma’s van maatregelen ondersteunen.
o.a. ontoereikende financiering aanpakken, coördinatie tussen overheidsinstanties verbeteren, coördinatie van programma’s van maatregelen met aangrenzende lidstaten intensiveren, …
5 De lidstaten moeten voorzien in meer geactualiseerde en volledige elektronische verslaggeving om het publiek meer transparantie te bieden.
De beoordeling zal bijdragen tot de Europese strategie voor waterweerbaarheid (tweede kwartaal 2025).
Hier vind je het persbericht van de EU-Commissie van 4 februari 2025
Hier vind je het volledige beoordelingsverslag van de EU-Commissie - COM(2025) 3 final (de tekst is nu ook in het Nederlands beschikbaar)
Hier vind je het werkdocument van de EU-Commissie (voorlopig is de tekst enkel in het Engels beschikbaar)
Hier vind je het finale rapport voor België
