29 oktober 2024 - door Florence De Vlam
Op 22 oktober heeft het Europees Parlement de voorlopige overeenkomst met de Raad over het ‘gemeenschappelijk Europees luchtruim’ goedgekeurd. Dit was de laatste noodzakelijke stap voordat de regels gepubliceerd kunnen worden in het Publicatieblad van de EU.
Het Europees Parlement heeft de voorlopige overeenkomst goedgekeurd. De Raad gaf eerder al zijn goedkeuring op 26 september.
De verordening richt zich op het verbeteren van de veiligheid, het inspelen op capaciteitsbehoeften en het verminderen van CO₂-uitstoot op een kostenefficiënte manier.
Dit vormt de laatste stap in het proces, waarna de nieuwe regels 20 dagen na publicatie in het EU-publicatieblad van kracht worden.
Elke lidstaat stelt een onafhankelijke toezichthoudende autoriteit aan om toezicht te houden op luchtverkeersnavigatiediensten. Deze autoriteiten zorgen ervoor dat de diensten voldoen aan gestelde eisen, waaronder financiële stabiliteit en organisatorische structuur. Om belangenverstrengeling te voorkomen, werken de toezichthouders onafhankelijk van de luchtverkeersdienstverleners. Lidstaten hebben daarnaast de flexibiliteit om economische en veiligheidstoezichtfuncties binnen één instantie te bundelen.
Dienstverleners in de luchtverkeersnavigatie krijgen de mogelijkheid om, in gevallen waar een meteorologische dienstverlener niet is aangewezen, diensten zoals communicatie, navigatie, bewaking, luchtverkeersgegevens en meteorologische informatie onder marktomstandigheden in te kopen. Bovendien kunnen lidstaten ervoor kiezen om bepaalde luchtverkeersdiensten, zoals die op luchthavens of voor naderingscontrole, open te stellen voor marktwerking.
Samen met de Europese Commissie beoordelen nationale toezichthoudende autoriteiten de prestaties van luchtverkeersnavigatiediensten. De Commissie wordt daarbij ondersteund door een onafhankelijk adviesorgaan, de performance review board (PRB). Dit orgaan zal de prestaties beoordelen en wordt gefinancierd uit het EU-budget.
Een belangrijke aanpassing in de verordening is de mogelijkheid om verplichte aanpassing van luchtruimtarieven in te voeren. Deze modulatie heeft als doel luchtvaartmaatschappijen te motiveren om brandstof efficiënter te gebruiken en schonere technologieën te implementeren. De haalbaarheid hiervan zal vooraf worden onderzocht, waarbij wordt gekeken naar de potentiële bijdrage aan milieu en klimaat, evenals de impact op luchtverkeer, dienstverlening en administratieve kosten.
De verordening stelt negen essentiële netwerkfuncties vast die cruciaal zijn voor het effectieve beheer van het Europese luchtruim. Deze functies omvatten het ontwerp en gebruik van luchtruimstructuren, capaciteitsbeheer, netwerkcrisismanagement en toezicht op de infrastructuur van het Europese luchtverkeersbeheer. Al deze netwerkfuncties zijn bedoeld om efficiënt en duurzaam beheer van het luchtruim mogelijk te maken.
Om de netwerkbenadering verder te versterken, krijgt Eurocontrol, de huidige netwerkbeheerder, nieuwe, helder afgebakende taken toegewezen. Lidstaten zullen actief betrokken zijn bij strategische beslissingen die het netwerk beïnvloeden, wat bijdraagt aan een duurzame en efficiënte inzet van het Europese luchtruim.
Beide medewetgevers hebben het voorlopig politiek akkoord goedgekeurd, waarbij de Raad dit formeel deed op 26 september en het Europees Parlement op 22 oktober. Hiermee is het proces zo goed als rond en is de volgende stap het publiceren van de regels. De regels treden 20 dagen na publicatie in het Publicatieblad van de EU in werking. De meeste bepalingen zullen vanaf dat moment van toepassing zijn, terwijl andere bepalingen, zoals sancties voor overtredingen van de nieuwe regels en de onafhankelijkheid van de nationale toezichthoudende autoriteit, pas twee jaar later van kracht worden.
Het luchtverkeersmanagement (ATM) in Europa moet omgaan met een groeiend luchtverkeer en onverwachte verstoringen, zoals bijvoorbeeld die door de COVID-19-pandemie. De beperkte capaciteit van het luchtruim leidt tot lange vertragingen, wat de efficiëntie van het luchtvervoersysteem schaadt. Deze vertragingen veroorzaken extra kosten voor luchtvaartmaatschappijen en verhogen de ecologische voetafdruk van de sector door extra uitstoot. ATM staat voor diverse uitdagingen, zoals het creëren van schaalbare luchtverkeerscontrole, het verminderen van milieueffecten, en het integreren van nieuwe gebruikers zoals drones, terwijl veiligheid en beveiliging gewaarborgd blijven in een steeds digitaler systeem.
Het initiatief voor het Gemeenschappelijk Europees Luchtruim (SES), gestart in 1999, is opgezet om de prestaties van het luchtverkeersmanagement en de luchtvaartnavigatiediensten te verbeteren door een betere integratie van het Europese luchtruim. Het laatste grote wetgevende initiatief binnen het SES-kader, SES 2, werd in 2009 afgerond. Een tussentijdse update van de SES-regels, genaamd SES 2+, werd in 2013 door de Commissie voorgesteld, maar werd nooit afgerond.
In september 2020 presenteerde de Commissie een update van haar 2013-voorstel over SES 2+ met twee wetgevende voorstellen: een gewijzigd SES 2+-voorstel (herziening) dat het totale systeem van de Eenheidsluchtvaartruimte definieert, en het voorstel om de basisverordening van EASA te wijzigen, waarmee EASA de rol van Prestatiebeoordelingsorgaan krijgt toebedeeld.