04 maart 2025 - door Kristof Vlaeminck
De Europese Commissie heeft de Raadsaanbeveling over de beleidsagenda voor de Europese Onderzoeksruimte 2025-2027 (European Research Area Policy Agenda 2025-2027) goedgekeurd.
De Europese Commissie, de EU-lidstaten en de aan Horizon Europe geassocieerde landen hebben in het ERA Forum samengewerkt aan de ontwikkeling van de nieuwe beleidsagenda.
De ERA-activiteiten, zoals vastgelegd in de Raadsaanbevelingen, vormen de routekaart voor de komende drie jaar.
De formele goedkeuring door de Raad van de ERA-beleidsagenda 2025-2027 wordt verwacht in mei 2025.
De Europese Onderzoeksruimte (European Research Area – ERA) is een interne, grenzeloze markt voor onderzoek, innovatie en technologie. Alle EU-lidstaten en de aan Horizon Europe geassocieerde landen maken deel uit van de ERA. Het doel? Het creëren van een "vijfde vrijheid": na het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal ook het vrije verkeer van onderzoekers, kennis en innovatie.
De ERA stimuleert samenwerking tussen nationale onderzoekssystemen en zorgt voor betere beleidscoördinatie tussen de lidstaten en de EU. De ERA werd oorspronkelijk in 2000 gelanceerd. In november 2021 heeft de Raad van de EU een pact voor onderzoek en innovatie in Europa aangenomen, die als basis voor de “nieuwe ERA” fungeert. Er werd eveneens een nieuw beleidskader gecreëerd voor de uitvoering van dit nieuwe ERA. Verder legde de Raad een eerste ERA-beleidsagenda vast voor de jaren 2022-2024. Het is deze beleidsagenda die nu aan een update toe is en zal gelden voor de periode 2025-2027.
Het Rapport-Letta over de eengemaakte markt (april 2024) onderstreept het belang van de ERA en de verdere uitwerking van de "vijfde vrijheid".
"De vijfde vrijheid houdt in dat onderzoek en innovatie de kern vormen van de interne markt, waardoor een ecosysteem wordt bevorderd waarin kennisverspreiding de motor is van economische vitaliteit, maatschappelijke vooruitgang en culturele verlichting."
Rapport-Letta over de “vijfde vrijheid”
Doelstellingen van de vijfde vrijheid zoals beschreven in het Rapport-Letta:
Vooruitgang stimuleren op strategische gebieden zoals AI, kwantumcomputing, biotechnologie, biorobotica en ruimtevaart.
De fragmentatie van kennis tegengaan en zorgen voor een samenhangend innovatie-ecosysteem in Europa.
De nieuwe beleidsagenda bouwt voort op de bestaande ERA-doelstellingen en is gestructureerd rond vier prioriteiten:
Een goed functionerende interne markt voor kennis
Vrij verkeer van onderzoekers, kennis en data versterken.
Een efficiënter en inclusiever Europees O&I-systeem creëren.
Wetenschappelijk leiderschap van de EU versterken door baanbrekend onderzoek.
De groene en digitale transitie versnellen en maatschappelijke betrokkenheid vergroten
Levenskwaliteit verbeteren door innovatieve oplossingen aan te reiken voor maatschappelijke uitdagingen
Synergieën creëren tussen onderzoeks-, industrie- en sectoraal beleid.
O&I-investeringen koppelen aan concrete marktresultaten.
Toegang tot excellentie en innovatie-ecosystemen versterken
Gelijke kansen bieden aan onderzoekers en innovatoren in heel Europa.
Synergieën tussen EU-, nationale en regionale financieringsprogramma’s bevorderen.
De EU beter positioneren in internationaal toponderzoek.
Gecoördineerde investeringen en hervormingen realiseren
Middelen bundelen en versnippering van O&I-investeringen vermijden.
Grensoverschrijdende samenwerking bevorderen voor maximale impact.
Nationale O&I-systemen hervormen om wetenschappelijke excellentie en samenwerking met bedrijven te versterken.
Vlaanderen is een koploper in onderzoek en innovatie en tevens één van de regio’s waar het meeste in O&I wordt geïnvesteerd. Maar investeringen alleen volstaan niet. Talent is de sleutel tot succes. Daarom is het voor een kennisregio als Vlaanderen belangrijk dat we de beste O&I-krachten kunnen aantrekken, maar ook dat Vlamingen zelf uitzwermen om zo bij de top te behoren.
De formele goedkeuring door de Raad van de ERA-beleidsagenda 2025-2027 wordt verwacht in mei 2025, onder het Poolse voorzitterschap.
