15 maart 2023 - door Liese Dewilde
In het kader van de tweede pijler ‘snellere toegang tot financiering’ van het Green Deal Industrial Plan heeft de Europese Commissie op 9 maart de Europese staatssteunregels herzien.
De Commissie heeft een nieuw tijdelijk crisis- en transitiekader (Temporary Crisis and Transition Framework - TCTF) goedgekeurd om steunmaatregelen in belangrijke sectoren voor de overgang naar een "netto nul"-economie aan te moedigen. Dit vormt een wijziging en verlenging van het tijdelijke crisiskader dat de lidstaten moest ondersteunen in de context van de Russische oorlog tegen Oekraïne.
De Commissie keurde ook een gerichte wijziging van de algemene groepsvrijstellingsverordening (General Block Exemption Regulation – GBER) goed om de steun voor de dubbele groene en digitale overgang van de EU verder te vergemakkelijken, te vereenvoudigen en te versnellen.
Het Green Deal Industrial Plan focust niet alleen op staatssteun om de financiering voor de nettonulindustrie uit te breiden en te versnellen, maar ook op EU-financiering en private financiering.
Op 1 februari 2023 publiceerde de Europese Commissie haar Green Deal Industrial Plan om het concurrentievermogen van de Europese net-zero industrie te versteken en de snelle overgang naar klimaatneutraliteit te ondersteunen. Het Green Deal Industrieel Plan steunt op vier pijlers. Je leest hier meer over het Green Deal Industrial Plan.
De tweede pijler van het plan focust op snellere toegang tot financiering. Het marktaandeel van de EU-industrie staat onder druk door de hoge Europese energieprijzen en buitenlandse subsidies die het speelveld verstoren. De toegang tot financiering voor de nettonulindustrie moet daarom worden uitgebreid en versneld met focus op nationale financiering, EU-financiering én private financiering.
Specifiek in het kader van nationale financiering keurde de Commissie op 9 maart een tweedelige wijziging goed van de bestaande staatssteunregels:
Wijziging en verlenging van het tijdelijke crisiskader (Temporary Crisis Framework – TCF) naar een tijdelijk crisis- en overgangskader (Temporary Crisis and Transition Framework – TCTF)
Gerichte wijziging van de algemene groepsvrijstellingverordening (General Block Exemption Regulation – GBER)
Tijdelijk crisiskader (TCF) wordt tijdelijk crisis- en transitiekader (TCTF)
Het tijdelijke crisiskader van 23 maart 2022 moest de lidstaten in staat stellen om de economie te ondersteunen in de context van de Russische oorlog in Oekraïne. Dat kader werd al eens gewijzigd op 20 juli 2022 en op 28 oktober 2022.
Nu wordt het kader verlengd en gewijzigd in een tijdelijk crisis- en transitiekader.
Doel TCTF
Het tijdelijk crisis- en transitiekader heeft als doel om hulp te bieden om de investeringen en financiering voor de productie van schone technologieën in Europa te versnellen. Het verlengt de mogelijkheid voor lidstaten om verdere steun te verlenen voor maatregelen die noodzakelijk zijn in de transitie naar een klimaatneutrale industrie.
De staatssteunregels worden tijdelijk, tot eind 2025, aangepast met het oog op meer snelheid en vereenvoudiging, met gemakkkelijkere berekeningen, eenvoudigere procedures en snellere goedkeuringen. Die wijzigingen zullen lidstaten ook helpen bij het uitvoeren van specifieke projecten in het kader van nationale herstelplannen die binnen het toepassingsgebied ervan vallen.
Hoe zien de wijzigingen en versoepelingen eruit?
Snellere uitrol hernieuwbare energie, energieopslag en koolstofvrij maken industriële productieprocessen
Ten eerste focust de Commissie op de snellere uitrol van hernieuwbare energie en energieopslag en op het koolstofvrij maken van industriële productieprocessen. De regelingen uit het TCF die hiermee te maken hebben worden verlengd tot 31 december 2025 en het toepassingsgebied van deze maatregelen wordt gewijzigd.
Het moet makkelijker worden om regelingen voor ondersteuning van hernieuwbare energie, energieopslag en het koolstofvrij maken van industriële productieprocessen op te stellen en efficiënt uit te voeren. De Commissie wilt dit bewerkstelligen door het toepassingsgebied van deze maatregelen uit te breiden via volgende zaken:
Vereenvoudiging van de voorwaarden voor het toekennen van steun aan kleine projecten en minder mature technologieën, zoals hernieuwbare waterstof. De verplichting om een openbare aanbesteding uit te voeren bestaat niet langer maar een aantal waarborgen blijven
Uitbreiding van de mogelijkheden om steun toe te kennen voor de invoering van alle soorten hernieuwbare energiebronnen
Uitbreiding van de mogelijkheden om steun toe te kennen voor het koolstofvrij maken van industriële processen bij de overschakeling naar van waterstof afgeleide brandstoffen
Invoering van hogere steunplafonds en eenvoudigere steunberekeningen
Versnelling investeringen in belangrijke sectoren
Ten tweede focust de Commissie op nieuwe maatregelen om investeringen te versnellen in sectoren die van belang zijn voor de transitie naar een klimaatneutrale economie. Die nieuwe maatregelen zullen in principe van kracht blijven tot en met 31 december 2025.
Zo wordt het mogelijk investeringssteun toe te kennen voor de fabricage van strategische uitrusting (zoals batterijen, zonnepanelen, windturbines, warmtepompen, elektrolyse-installaties en voor koolstofafvang en -opslag), voor de productie van belangrijke componenten en voor de productie en recycling van daaraan verbonden kritieke grondstoffen.
Meer in het bijzonder bepaalt de Commissie het volgende:
Lidstaten kunnen eenvoudige en efficiënte regelingen ontwerpen om tot een bepaald procentueel plafond van de investeringskosten of tot een bepaald nominaal bedrag steun toe te kennen. De steun hangt af van de locatie van de investering, de omvang van de begunstigde en de vorm waarin steun wordt toegekend.
In uitzonderlijke gevallen kunnen lidstaten hogere steun toekennen aan individuele ondernemingen wanneer het risico reëel is dat investeringen worden verlegd buiten Europa. De begunstigde zou zo steun kunnen ontvangen voor een gelijkwaardige investering op die andere locatie (de zogenoemde "matching aid") of het bedrag dat nodig is om de onderneming ertoe aan te zetten de investering in de Europese economische ruimte te vestigen (de zogenoemde "investeringskloof"), als dat minder is. Deze optie is onderworpen aan een aantal voorwaarden en waarborgen.
Toepassing TCTF
De gewijzigde regels zijn onmiddellijk van kracht en worden ook op ‘hangende’ steunaanmeldingen toegepast.
Er is de afgelopen weken en maanden veel discussie geweest over de versoepeling van de staatssteunregels. Veel landen benadrukten dat versnippering van de eengemaakte markt als gevolg van uiteenlopende nationale steunniveaus moest voorkomen worden. In het TCTF worden daarom in bepaalde hoofdstukken beperkingen van de steun per lidstaat ingevoerd.
De volledige tekst van het TCTF kan je onderaan in de bijlage vinden. Ook de EU-factsheet met de schematische weergave van de nieuwe regels vind je daar.
De Europese Commissie heeft ook een gerichte wijziging van de algemene groepsvrijstellingsverordening goedgekeurd om ondersteuning van de groene en digitale transitie van de EU verder te vergemakkelijken, te vereenvoudigen en te versnellen.
Algemene groepsvrijstellingsregels
In principe wordt staatssteun verboden door het VWEU, het Verdrag betreffende de werking van de EU. De Algemene Groepsvrijstellingsverordening (General Block Exemption Regulation – GBER) verklaart echter dat specifieke categorieën staatssteun wel verenigbaar met het VWEU, mits ze aan bepaalde voorwaarden voldoen. Dergelijke steunmaatregelen moeten niet van tevoren te worden aangemeld bij de Commissie en moeten niet worden goedgekeurd door de Commissie. De lidstaten mogen de steun rechtstreeks verlenen en moeten de Commissie enkel achteraf in kennis stellen.
Recent werden al een reeks wijzigingen doorgevoerd in verschillende pakketten staatssteunrichtsnoeren. Daar komt nu een gerichte wijziging van de Groepsvrijstellingsverordening bij, zodat die geschikt blijft voor de groene en digitale transitie.
Algemene Groepsvrijstellingsverordening in kader van de Green Deal
De actuele wijziging geeft lidstaten meer flexibiliteit om steunmaatregelen op te zetten en uit te voeren in sectoren die belangrijk zijn voor de transitie naar klimaatneutraliteit en een nettonulindustrie. Dit moet helpen om investeringen in en financiering van de productie van schone technologie in Europa te versnellen, in overeenstemming met het Green Deal Industrial Plan.
De herziene regels doelen onder andere op het volgende:
Verruiming en stroomlijning van de mogelijkheden voor steun op het gebied van milieubescherming en energie: ondersteunen van de uitrol van hernieuwbare energie, decarbonisatieprojecten, groene mobiliteit en biodiversiteit en vergemakkelijk van het verhogen van investeringen in hernieuwbare waterstof en energie-efficiëntie.
Vereenvoudiging van de uitvoering van bepaalde projecten met begunstigden in verschillende lidstaten, zoals belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Een vereenvoudiging komt hier door het verhogen van de steunintensiteiten en de aanmeldingsdrempels.
Verruiming van de mogelijkheden voor opleiding en omscholing. Dit gebeurt onder andere door opleidingssteun onder 3 miljoen euro vrij te stellen van de aanmeldingsverplichting.
Een groepsvrijstelling voor steunmaatregelen van de lidstaten om energieprijzen te reguleren (bv. elektriciteit, gas en met aardgas of elektriciteit geproduceerde warmte).
Een zeer aanzienlijke verhoging van de aanmeldingsdrempels voor milieusteun en steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie.
Verduidelijking en stroomlijning van de mogelijkheden voor risicofinancieringssteun voor kmo’s en start-ups.
Toepassing gewijzigde groepsvrijstellingsregels
De algemene groepsvrijstellingsverordening wordt verlengd tot eind 2026 met het oog op de rechtszekerheid en de stabiliteit van de regelgeving. De drempels van de groepsvrijstellingsverordening worden bovendien ook verhoogd voor voor gebieden die niet specifiek worden herzien, om rekening te houden met de langere geldigheidsduur van de regels.
De gewijzigde bepalingen worden afgestemd op de de nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen, de richtsnoeren staatssteun ten behoeve van klimaat, energie en milieu, de risicofinancieringsrichtsnoeren, de kaderregeling betreffende staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie en de breedbandrichtsnoeren.
Meer info over de gewijzigde algemene groepsvrijstellingsverordening kan je hier vinden.
