21 december 2022 - door Liese Dewilde
Op 12 december 2022 bereikten de raad en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord over CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) of het mechanisme voor koolstofcorrectie aan de grens. Dit akkoord was echter onder voorbehoud van een voorlopig akkoord over het voorstel tot de ETS-herziening. Dat akkoord kwam er tijdens de trilogen van 16 tot 18 december 2022.
CBAM moet de invoer van koolstofintensieve producten beperken en koolstoflekkage vermijden.
Vanaf 1 oktober 2023 gaat een overgangsperiode van start met rapportageverplichtingen voor importeurs. Vanaf 2026 volgt dan de geleidelijke invoering van het koolstofmechanisme, gekoppeld aan de geleidelijke afschaffing van gratis ETS-rechten.
De tekst van het voorlopig politiek akkoord is nog niet beschikbaar. De verordening moet nog formeel worden aangenomen.
Rapporteur Mohammed Chahim zei het volgende: “CBAM wordt een cruciale pijler van het Europees klimaatbeleid. Het is een van de enige mechanismen die we hebben om onze handelspartners te stimuleren hun industrie koolstofvrij te maken”.
Beperken koolstofintensieve producten en vermijden koolstoflekkage
Met de Green Deal en Fit for 55 doet Europa vele inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen in Europa te beperken. Daarom wil het ook vermijden dat deze inspanningen teniet worden gedaan door de invoer van producten die zijn vervaardigd in niet-EU-landen met een minder ambitieus klimaatbeleid.
Het mechanisme voor koolstofcorrectie aan de grens, CBAM, is erop gericht om – met inachtneming van de internationale handelsregels – de invoer van koolstofintensieve producten te beperken. Dit mechanisme heeft bovendien de doelstelling om te voorkomen dat de productie of de invoer van koolstof-intensieve producten wordt verplaatst naar landen met minder klimaatambities. Dit fenomeen heet ‘koolstoflekkage’.
Toepassingsgebied: koolstofintensieve sectoren
CBAM zal van toepassing zijn op koolstofintensieve sectoren, zoals ijzer, staal, cement, aluminium, meststoffen, elektriciteit en waterstof. Bepaalde precursoren en downstreamproducten zouden ook onder het mechanisme vallen en onder specifieke voorwaarden zal het van toepassing zijn op indirecte emissies.
Later zal de Commissie evalueren of het toepassingsgebied moet worden uitgebreid tot andere goederen waarvoor een risico op koolstoflekkage bestaat (zoals organische chemicaliën en polymeren bijvoorbeeld). Toekomstige herzieningen moeten ervoor zorgen dat tegen 2023 alle onder ETS-vallende goederen in het koolstofmechanisme op te nemen.
Ingevoerde goederen zullen worden vrijgesteld van de koolstofgrensbelasting als ze worden geproduceerd in landen of gebieden die de EU-ETS toepassen. Ook goederen die daadwerkelijk een koolstofprijs in rekening brengen die gelijkwaardig is aan die welke in de EU-ETS wordt betaald, worden vrijgesteld.
Op 12 december 2022 bereikten de raad en het Europees Parlement een voorlopig politiek akkoord over CBAM. Dit akkoord was op dat moment echter onder voorbehoud van een voorlopig akkoord over het voorstel tot de ETS-herziening.
ETS en CBAM zijn nauw met elkaar verweven. CBAM heeft het doel om de koolstofprijs die wordt betaald voor in de EU ingevoerde goederen gelijk te trekken met de prijs die wordt betaald voor producten die onder het ETS-stelsel vallen.
Wegens deze nauwe verwevenheid moesten een aantal aspecten die bij de onderhandelingen over CBAM aan bod kwamen, opgelost worden tijdens de trilogen over het voorstel voor de ETS-herziening. Er moest bijvoorbeeld consensus komen over:
de duur van de overgangsperiode om CBAM geleidelijk in te voeren en tegelijkertijd de kosteloze toewijzing van emissierechten aan de betrokken sectoren in het kader van ETS geleidelijk af te schaffen;
de invoering van een mechanisme ter compensatie van EU-producenten van goederen die worden uitgevoerd naar derde landen zonder koolstofprijsmechanismen vergelijkbaar met ETS.
Het politiek akkoord over ETS kwam er tijdens de trilogen van 16 tot 18 december 2022. Hierdoor is het politiek akkoord onder voorbehoud over CBAM dus niet langer onder voorbehoud.
Overgangsperiode en start toepassing
De geleidelijke invoering van de CBAM begint op 1 oktober 2023, met een eerste fase (overgangsfase) waarin voor importeurs alleen rapportageverplichtingen gelden. Zij zal worden gevolgd door een geleidelijke invoering van het koolstofmechanisme vanaf 2026, gekoppeld aan de geleidelijke afschaffing van gratis rechten in het kader van de EU-ETS in de betrokken sectoren, om de naleving van de internationale handelsregels te waarborgen. Tegen 2034 zal CBAM volledig ingevoerd zijn.
Bijhorende geleidelijke uitfasering gratis ETS-toewijzingen
Volgens de gepubliceerde persberichten van de Raad en het Europees Parlement zullen de gratis rechten die in de EU-ETS aan de industrie worden toegekend, als volgt worden afgebouwd (gelijklopend met de geleidelijke invoering van CBAM): 2026: 2.5%, 2027: 5%, 2028: 10%, 2029: 22.5%, 2030: 48.5%, 2031: 61%, 2032: 73.5%, 2033: 86%, 2034: 100%.
Het CBAM-governancesysteem zal worden gecentraliseerd. De Commissie zal verantwoordelijk zijn voor de meeste taken om de werking van het mechanisme te waarborgen.
Voor eind 2027 zal de Commissie bovendien een algemene evaluatie van CBAM uitvoeren, inclusief een beoordeling van de vooruitgang in klimaatregels bij internationale onderhandelingen en een onderzoek naar het effect van het mechanisme op invoer vanuit ontwikkelingslanden.
De volledige tekst van het voorlopig politiek akkoord is voorlopig nog niet beschikbaar. Die zou in de komende weken allicht publiek gemaakt worden.
De Raad en het Europees Parlement moeten het akkoord nog elk formeel goedkeuren volgens hun interne procedures. De nieuwe wet wordt vervolgens 20 dagen na de bekendmaking in het Publicatieblad van de EU van kracht.
