16 maart 2023 - door Ina De Vlieger
De Commissie heeft haar voorstel voor herziening van de EU-elektriciteitsmarkt op 14 maart 2023 gepubliceerd. Het doel is de elektriciteitskosten voorspelbaarder te maken en investeringen in schone technologieën te stimuleren door een betere markttoegang tot langetermijncontracten, de consumenten instrumenten aan te reiken die hen beschermen tegen volatiele elektriciteitsprijzen, en de invoering van flexibiliteitsoplossingen en de integratie van hernieuwbare energiebronnen in het elektriciteitssysteem te vergemakkelijken.
Consumenten beschermen en EU-industrie schoon en concurrerender maken
Investeringen in hernieuwbare en koolstofarme elektriciteitsopwekking stimuleren
Kadri Simson, commissaris voor Energie, hoopt dat het Europees Parlement en de Raad een prioriteit van maken van dit voorstel, zodat de tekst volgende winter al in werking kan treden.
Deze langetermijnmaatregelen nemen de vorm aan van "stroomafnameovereenkomsten" en "tweerichtingscontracten om verschillen te verrekenen" en hebben ook tot doel de "termijnmarkten" te verbeteren.
Stroomafnameovereenkomsten (Power Purchase Agreements, PPA's) zijn langlopende particuliere contracten tussen een producent en een verbruiker van elektriciteit. Zij stellen bedrijven in staat te profiteren van stabielere prijzen voor de productie van niet-fossiele en hernieuwbare energie.
Tweerichtingscontracten om verschillen te verrekenen (two-way Contract for Differences, CfD's) zijn contracten tussen een elektriciteitsproducent en een overheidsinstantie, die een “strike” prijs voor overtollige winsten vaststelt, meestal via een aanbesteding. Zij verrekenen samen het verschil tussen de marktprijs en deze “strike” prijs. Dankzij dit systeem ontvangt de producent een stabiel inkomen voor de elektriciteit die hij produceert, terwijl het inkomen wordt beperkt wanneer de marktprijzen hoog zijn. Als de marktprijs lager is dan de uitoefenprijs, ontvangt de producent het verschil. Is hij hoger, dan betaalt de producent het verschil.
De hervorming heeft ook tot doel de liquiditeit te vergroten op de markten voor langetermijncontracten waarin toekomstige prijzen worden vastgelegd, de zogenaamde "forwardcontracten".
De groothandelsprijs op de elektriciteitsmarkt wordt nog altijd bepaald door de laatste centrale die nodig is om aan de vraag te voldoen overeenkomstig de merit order en dus niet rechtstreeks is losgekoppeld van de gasprijs. Toch worden nieuwe verplichtingen ingevoerd om de integratie van hernieuwbare energiebronnen te vergemakkelijken en de voorspelbaarheid van hun productie te verbeteren. Dit omvat transparantieverplichtingen voor netwerkbeheerders met betrekking tot netwerkcongestie, maar ook de toepassing van termijnen voor prijsonderhandelingen die dichter bij real time komen te liggen.
De voorgestelde maatregelen hebben ook tot doel de efficiëntie van de korte termijnmarkten te verbeteren, zodat de spelers op de markt voor hernieuwbare energie meer handelsmogelijkheden krijgen.
Om investeringen in hernieuwbare energiebronnen aan te moedigen, zullen ontwikkelaars daarom gemakkelijker toegang krijgen tot particuliere stroomafnameovereenkomsten (PPA's) en door de overheid gesteunde Contracts for Differences (CfD's).
Voor PPA's zullen ontwikkelaars van hernieuwbare en koolstofarme energieprojecten die deelnemen aan een openbare aanbesteding een deel van de productie kunnen reserveren voor verkoop in het kader van een PPA. Bovendien zullen kleinhandelaars in elektriciteit zich voldoende moeten indekken, d.w.z. ervoor zorgen dat zij voor de aankoop van elektriciteit niet alleen op korte termijnmarkten, maar ook op lange termijnmarkten een beroep doen.
Tweerichtingscontracten CfD's zullen verplicht zijn wanneer de lidstaten overheidssteun willen verlenen voor investeringen in nieuwe koolstofarme elektriciteitsopwekkingsinstallaties die niet op fossiele brandstoffen werken. Dit geldt ook voor investeringen om installaties voor elektriciteitsopwekking te vernieuwen en de levensduur ervan te verlengen.
Hieruit blijkt bovendien dat het voorstel van de Commissie kernenergie op dezelfde manier wil behandelen als hernieuwbare energie.
Het doel is ontwikkelaars van hernieuwbare en koolstofarme energie veilige investeringsvoorwaarden te bieden, terwijl de risico's en kapitaalkosten worden beperkt en uitzonderlijke winsten in tijden van stijgende prijzen worden vermeden.
De hervorming heeft tot doel de consumenten een ruimere keuze aan contracten te bieden, met de nadruk op flexibiliteit. Zij zullen kunnen profiteren van vaste langetermijncontracten, maar zij zullen ook vaste en dynamische contracten kunnen combineren om te profiteren van prijsschommelingen en energie te gebruiken wanneer dat goedkoper is. Dit laatste is heel interessant om bv. een elektrisch voertuig op te laden of een warmtepomp te gebruiken.
De hervorming bevordert ook energieverdelingsovereenkomsten tussen kleine verbruikers. Hierdoor krijgt een groep consumenten toegang tot zelfopwekking van energie uit hernieuwbare bronnen, ongeacht of deze door een individuele consument wordt gedeeld met andere consumenten of wordt gedeeld tussen verschillende consumenten die samen eigenaar zijn van een externe opwekkingsinstallatie.
In geval van faillissement moeten alle lidstaten een noodleverancier aanstellen zodat geen enkele consument zonder elektriciteit komt te zitten. Het voorstel verbiedt de lidstaten ook om elektriciteit af te sluiten voor mensen die in energiearmoede verkeren.
In het geval van een crisis biedt de hervorming de lidstaten ook de mogelijkheid de gereguleerde kleinhandelsprijzen uit te breiden tot huishoudens en kleine en middelgrote ondernemingen.
Om de flexibiliteit van het elektriciteitssysteem te verbeteren, zullen de lidstaten hun behoeften moeten evalueren en zullen zij nieuwe steunregelingen kunnen invoeren om aan de vraag te voldoen en de opslag te beheren.
Op basis van de tijdens de crisis opgedane ervaring breidt de hervorming ook het beginsel van "peak-shaving" uit. Dit omvat een reeks maatregelen die erop gericht zijn het gasverbruik in de elektriciteitssector te verminderen door de vraag tijdens piekuren te beperken.
Het Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) en de nationale regulatoren zullen toezien op de integriteit en de transparantie van de energiemarkt om concurrerende markten en transparante prijzen te waarborgen. De verordening over de integriteit en transparantie van de groothandelsmarkt voor energie (REMIT) zal worden bijgewerkt om een betere gegevenskwaliteit te waarborgen en de rol van ACER bij het onderzoek naar marktmisbruik van grensoverschrijdende aard te versterken.
Het EC-voorstel is voor bespreking naar het Europees Parlement en de Raad gezonden.
Het voorstel zal de gewone wetgevingsprocedure van het Verdrag van Lissabon volgen.
Kadri Simson, commissaris voor Energie, hoopt dat de medewetgevers (Europees Parlement en Raad) een prioriteit van maken van dit voorstel, zodat de tekst volgende winter al in werking kan treden.
EC-persbericht,14 maart: Commissie wil EU-elektriciteitsmarkt hervormen om hernieuwbare energie te stimuleren, consumenten beter te beschermen en de industrie concurrerender te maken (deze webpagina vermeldt onderaan link naar verschillende gerelateerde documenten)
Voorstel voor een wijzigingsverordening over de opzet van de elektriciteitsmarkt van de Unie - COM(2023) 148 final
Factsheet revised EU electricity market design (zie bijlage)
