EU steunmaatregelen voor bedrijven in het kader van COVID-19 crisis

1. Maatregelen van ECB en EIB

 Op 18 maart heeft de Europese Centrale Bank een nieuw pandemie-noodaankoopprogramma voorgesteld. Met een budget van 750 miljard euro tot eind dit jaar, naast de op 12 maart al goedgekeurde 120 miljard. Samen komt dit neer op 7,3% van het bbp van de eurozone. Het is een tijdelijke maatregel voor de extreme situatie waar de monetaire unie voor staat. Die blijft van kracht tot de crisis onder controle is. 

Op 16 maart stelde de Europese Investeringsbank een plan voor om 40 miljard euro vrij te maken. Dat geld is bedoeld voor overbruggingskredieten, aflossingsvrijstellingen en andere maatregelen om kmo’s en midcaps voldoende liquiditeit en werkkapitaal te garanderen. De Europese Investeringsbankgroep, inclusief het Europese Investeringsfonds, gespecialiseerd in steun voor kmo’s, zal daarbij werken met financiële intermediairs in de lidstaten en in partnerschap met nationale stimuleringsbanken. Het voorgestelde financieringspakket bestaat uit: 

Voor het gedeelte vanuit EIB (Europese Investeringsbank): 

• publieke leningen voor bijvoorbeeld vaccinontwikkeling of urgente investeringen in behandelingsfaciliteiten of medische toestellen voor de medische sector (20 miljard euro)
• speciale liquiditeitslijnen voor banken om extra werkkapitaal te bieden aan kleine, middelgrote en midcap-ondernemingen (10 miljard euro)
• speciale programma’s voor de aankoop van door activa gedekte effecten waardoor banken risico’s van kmo-portefeuilles kunnen verschuiven (10 miljard euro)

Voor dat gedeelte dienen ondernemers zich te richten tot overheden en/of banken die daarop intekenen.

Voor het gedeelte vanuit EIF (Europees Investeringsfonds):

Via het EIF worden ca. 2,5 miljard euro aan garanties vrijgemaakt om 20 miljard euro aan investeringen in kmo’s en mid-cap bedrijven te mobiliseren. Voor kmo’s worden er extra middelen vrijgemaakt vanuit EIF in de vorm van bijkomende garanties voor leningen. De crisisgaranties worden via het COSME en InnovFin mandaat van de Commissie aan EIF verschaft. In Vlaanderen zijn de financiële instellingen met lopende COSME en InnovFin garantie-overeenkomsten via EIF: Belfius, ING, KBC en PMV (o.a. via de dochtermaatschappij PMV/z-Leningen). Kmo’s kunnen hier dus niet direct op intekenen. Ze kunnen wel via deze financiële instellingen informeren of de door hen aangevraagde leningen van deze garantie kunnen genieten.

PMV/z-Leningen heeft bijkomende financiële producten aangekondigd als antwoord op de crisissituatie via de website. PMV hoopt om daarmee snel operationeel te zijn en bedrijven te kunnen ondersteunen. Als kmo kan je contact opnemen met jouw bank en vragen of je in aanmerking komt. Indien de bank een lening verschaft met een garantie van het EIF, zal deze laatste garant staan voor een deel van die lening. De bank loopt op die manier minder risico. Verwacht wordt dat het nog enkele weken zal duren vooraleer deze garanties operationeel ingezet worden in de markt.

Er is een pilootproject gestart met een garantiefaciliteit om investeringen in opleidingen en onderwijs te stimuleren. Bedrijven die willen investeren in de verbetering van het vaardighedenpakket van hun werknemers kunnen hierop beroep doen. Meer informatie via de website van het EIF. De Europese Commissie bekijkt ook of de garantiefaciliteit voor de creatieve en culturele sector uitgebreid kan worden.

Op 16 april 2020 heeft de EIB Groep een 25 miljard euro garantiefonds aangekondigd, dat 200 miljard euro investeringen zou mobiliseren. De modaliteiten waaronder deze garanties in de markt zullen geplaatst worden, zijn nog onbekend.  Meer info via de website van de EIB of via de VLEVA-website.

2. Flexibiliteit staatssteunregels

Om de economische klappen op te vangen en bedrijven te redden, is de Europese Commissie flexibeler als het gaat om staatssteun. De EU-landen mogen zwaar getroffen bedrijven en kleine ondernemers rechtstreeks te hulp schieten om faillissementen te voorkomen. De mogelijkheden worden uitgelegd in de mededeling over een gecoördineerde economische reactie op de coronavirusuitbraak van 13 maart 2020. De tijdelijke kaderregeling voor staatssteun is op 19 maart goedgekeurd en op 3 april heeft de Commissie die verruimd.

Het kader is enkel van toepassing indien de lidstaat/regio er voor kiest om een maatregel op basis van de tijdelijke kaderregeling in te voeren. Momenteel is enkel PMV Gigarant waarborg van kracht onder de tijdelijke kaderregeling voor Vlaanderen. De waarborgcapaciteit van Gigarant werd uitgebreid van 1,5 miljard euro naar 3 miljard euro. Gigarant wordt beheerd door PMV. Meer info op de website van PMV. De uitbreiding van de Gigarant waarborgregeling is reeds operationeel na goedkeuring door de Europese Commissie in het kader van het Tijdelijke Kader voor Staatssteun.

3. Onderzoek en innovatie

Vanuit verschillende Europese instanties worden oproepen gelanceerd om onderzoek en innovatie te stimuleren en COVID-19 en gerelateerde effecten te bestrijden. Op de website van EWI vind je een overzicht van de verschillende oproepen.

De deadlines voor oproepen uit verschillende programma’s werden uitgesteld om deelnemers meer tijd te geven om hun voorstellen voor te bereiden. VLEVA maakte een overzicht van alle uitgestelde oproepen.

4. Steun voor de landbouw

Om de productie van gezond en veilig voedsel van Europese bodem op gang te houden, wil de Commissie met concrete maatregelen de boeren en andere begunstigden de steun geven die ze nodig hebben. Om boeren te helpen, is de Europese Commissie flexibel met steun binnen het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Ze heeft op 17 maart de aanvraagtermijn verlengd tot 15 juni 2020. Ook krijgen overheden o.a. meer tijd om de aanvragen te verwerken, de voorschotten op rechtstreekse betalingen en de betalingen voor plattelandsontwikkeling te verhogen. En om flexibeler om te springen met controles ter plaatse om fysieke contacten en administratieve rompslomp te beperken.

Binnen de tijdelijke kaderregeling mogen boeren tot 100.000 euro staatssteun per bedrijf ontvangen, en bedrijven in de verwerking en afzet van levensmiddelen maximaal 800.000 euro. Daar komt 20.000 euro reguliere staatssteun en in sommige gevallen 25.000 euro bovenop. De steun die EU-landen per bedrijf mogen geven, kan dus oplopen tot 125.000 euro.

De Commissie moedigt de lidstaten aan om de financiering die nog beschikbaar is in het kader van hun programma’s voor plattelandsontwikkeling zoveel mogelijk in te zetten om de gevolgen van de coronacrisis te temperen en het herstel voor te bereiden.

Noodmaatregelen voor de landbouw- en levensmiddelensector
Steun voor landbouwers en plattelandsgebieden 

Voor Vlaanderen zijn deze maatregelen zeer welkom. Maar zowel landbouwbedrijven als de overheid blijven uitkijken naar verdere flexibiliteit in de uitvoering van het GLB. Ook is Vlaanderen uitdrukkelijk vragende partij om de marktmaatregelen, voorzien binnen het GLB, te activeren zodat het EU-niveau de getroffen sectoren kan ondersteunen. VLEVA-lid Boerenbond voorziet een goed overzicht van de meest actuele stand van zaken op hun website.

5. Steun voor de visserij

De crisis laat zich ook meteen voelen in de visvangst en viskwekerij. De vraag naar vis en schaal- en schelpdieren is scherp gedaald nu viswinkels, restaurants, kantines en andere grote afnemers minder werken, of zelfs helemaal moeten sluiten. 

Het inkomen van duizenden mensen staat op het spel, vooral in kustgebieden, en de stabiele aanvoer van gezonde visserijproducten voor de EU-burger komt in het gedrang. De visserij en aquacultuur kunnen worden geholpen op grond van de nieuwe tijdelijke kaderregeling voor staatssteun, het corona-investeringsinitiatief en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij. 

De Commissie stelt voor om als noodmaatregel het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij aan te passen en flexibeler te maken. Dankzij deze ingreep kan meer steun gegeven worden aan vissers, viskwekers en producentenorganisaties die hun activiteiten tijdelijk moeten staken.  De financiële middelen kunnen makkelijker herverdeeld worden en operationele programma’s kunnen makkelijker aangepast worden.

De visserij- en aquacultuursector

Het departement Landbouw en Visserij plant in de loop van de komende weken contacten met de sector over de invulling van de EU-maatregelen in Vlaanderen.

6. Makkelijker exportkrediet voor particuliere verzekeraars 

Bedrijven krijgen te kampen met een groot liquiditeitstekort en steeds grotere financiële risico’s. Daardoor beginnen particuliere verzekeraars zich terug te trekken uit de markt voor kortlopend exportkrediet. Hierdoor kunnen zelfs economisch verantwoorde risico’s voor export wereldwijd, en dus ook voor landen in de EU, niet meer afdoende gedekt worden. De Europese Commissie heeft daarom op 27 maart besloten om tijdelijk alle landen te schrappen van de lijst van ‘landen met verhandelbare risico’s’ in de mededeling inzake kortlopende exportkredietverzekering. Daardoor kunnen publieke verzekeraars tijdens de coronacrisis makkelijker kortlopende exportkredietverzekeringen aanbieden. 

Bedrijven moeten aankloppen bij hun exportkredietverzekeraar of Credendo.

7. Tijdelijke vrijstelling van douanerechten en btw op invoer

De Commissie heeft op verzoek van alle lidstaten en het VK besloten tijdelijk geen douanerechten en btw te heffen op de invoer van medische hulpmiddelen en beschermende uitrusting uit landen buiten de EU. Dit maakt het financieel gemakkelijker om aan de medische uitrusting te komen die artsen, verpleegkundigen en patiënten zo hard nodig hebben. De Commissie heeft ook speciale richtsnoeren gepubliceerd om het de douane-autoriteiten van de lidstaten en andere betrokkenen makkelijker te maken. Zo worden de formaliteiten bij de invoer van menselijke organen en beenmerg, bestemd voor transplantatie in de EU, voor het aanvragen van betalingsregelingen voor douaneschulden en voor het aantonen van de preferentiële oorsprong van goederen vereenvoudigd.

8. Coronavirus Response Investment Initiative (CRII)

Met het Investeringsinitiatief Coronavirusrespons kunnen lidstaten en regio’s niet-gebruikte prefinancieringsmiddelen inzetten op coronamaatregelen. Het gaat over versterking van de gezondheidszorgstelsels (vb. aankoop van maskers), ondersteuning van kmo’s (o.a. door financiering bedrijfskapitaal), werktijdverkortingsregelingen en gemeenschapsgebaseerde diensten. De Commissie stelt erg soepel te zijn en open te staan voor een verscheidenheid aan acties die de coronacrisis willen aanpakken (o.a. ondersteuning voor telewerk of ondersteuning zelfstandigen en kleine bedrijven om IT oplossingen te gebruiken). Op die manier maakt de Commissie €8 miljard aan investeringsliquiditeit vrij.

Het gaat dus niet over nieuwe middelen, maar een vroeger ter beschikkingstelling van reeds voorziene middelen in de respectievelijke programma’s. De lidstaten kunnen deze €8 miljard aan niet terug te storten prefinanciering gebruiken als nationale cofinanciering voor projecten om de last op hun nationale begroting te verlichten. Zo hoopt de Commissie nog €29 miljard extra investeringen via nationale/regionale cofinanciering versneld te mobiliseren. In totaal gaat het dus over €37 miljard voor de hele EU. Voor Vlaanderen gaat het voor EFRO om €2,1 miljoen en voor ESF om €3,7 miljoen (het Europees Fonds voor Maritieme en Visserijzaken wordt hier buiten beschouwing gelaten) aan niet terug te storten ongebruikte prefinancieringsmiddelen. Indien Vlaanderen gebruik wil maken van deze middelen, dient het wel cofinanciering te voorzien vanuit zijn reguliere cohesie-enveloppe.

Het eerste pakket maatregelen voorziet al in meer flexibiliteit omdat operationele programma’s makkelijker aangepast kunnen worden. Uitgaven voor operaties ter bevordering van maatregelen in de context van de COVID-19 uitbraak komen in aanmerking vanaf 1 februari 2020. Voor de regionale programma’s in Vlaanderen is het niet evident om dat te operationaliseren: een groot deel van de middelen is al vastgelegd voor de volledige programmaperiode of is al voorzien in lopende en geplande calls. 

9. Coronavirus Response Investment Initiative Plus (CRII+)

Op vraag van vele lidstaten die meer flexibiliteit wensten, kondigde de Commissie ook een tweede aanvullend pakket maatregelen aan (Investeringsinitiatief Coronavirusrespons Plus). Dat tweede pakket verschilt in 3 belangrijke opzichten van het eerste. Vooreerst gaat het om veel meer middelen: alle nog niet vastgelegde middelen van het EFRO, het ESF alsook het Cohesiefonds (niet van toepassing op Vlaanderen/België) kunnen ingezet worden in de strijd tegen het Coronavirus. Daarnaast kunnen lidstaten voor geselecteerde prioriteiten ervoor kiezen om 100% EU cofinanciering aan te vragen op gemaakte uitgaven voor het boekjaar 2020-2021 om de nationale cofinanciering te verlichten. Ten derde wordt er een veel ruimere flexibiliteit voorzien. Zo wordt het onder meer makkelijker om budget te transfereren tussen categorieën van regio’s alsook tussen fondsen. Op die manier kunnen de fondsen makkelijker ingezet worden op die regio’s waar de nood het hoogst is. Lidstaten kunnen ervoor kiezen om hun bestaande programma’s af te werken, specifieke oproepen aan te passen aan de nieuwe context of nieuwe operaties ondersteunen.

Als Vlaanderen beslist om EFRO en ESF oproepen aan te passen in het kader van de coronacrisis dan kan je dat terugvinden via de gebruikelijke kanalen en de VLEVA-website.

10. SURE – steun ter beperking van werkloosheidsrisico’s in noodsituaties 

Om de werkgelegenheid en de werknemers die getroffen zijn door de uitbraak van het coronavirus te beschermen, heeft de Europese Commissie op 2 april een nieuw initiatief gelanceerd onder de naam SURE (Support mitigating Unemployment Risks in Emergency). SURE helpt de EU-lidstaten met maximaal 100 miljard euro aan financiële steun in de vorm van leningen tegen gunstige voorwaarden. Die helpen de kosten te dekken van nationale regelingen voor arbeidstijdverkorting, die bedrijven de mogelijkheid geven hun personeel korter te laten werken met behoud van salaris. Zulke regelingen houden het gezinsinkomen op peil en voorkomen dat bedrijven werknemers moeten ontslaan en hun productiemiddelen kwijtraken.

Van de lidstaten worden daarvoor geen extra bijdragen aan het EU-budget gevraagd. Het geld zal worden opgehaald op de financiële markten, met een garantie van het EU-budget en van vrijwillige bijdragen van de lidstaten. SURE biedt lidstaten, die het moeilijk hebben om hun systeem van tijdelijke werkloosheid te financieren aldus steun aan de hand van leningen. Deze zijn toegankelijk voor alle lidstaten, maar vooral van groot belang voor landen die het zwaarst getroffen zijn, zoals Italië en Spanje.

In België werden reeds op 13 maart 2020 maatregelen in die zin genomen. Vanaf 13 maart en voorlopig tot en met 31 mei wordt een soepele toepassing van het begrip overmacht aanvaard en worden alle situaties van tijdelijke werkloosheid door het coronavirus beschouwd als tijdelijke werkloosheid wegens overmacht, ook al kan er bijvoorbeeld nog enkele dagen worden gewerkt. Gelet dat België op de financiële markten tot op heden aan gunstige voorwaarden kan lenen is er op korte termijn geen noodzaak om steun te vragen via het SURE-instrument. De situatie kan evenwel wijzigen de komende maanden.

Meer over SURE en de praktische uitwerking ervan

Meer informatie

Wil je meer weten over de acties die de Europese Unie nog onderneemt in deze COVID-19-crisis? Volg dan de VLEVA themapagina.

De Vlaamse overheid onderneemt ook heel wat om Vlaamse ondernemers te steunen in deze moeilijke tijden. Neem een kijkje op de website van vlaio voor een duidelijk overzicht van alle maatregelen.

Vragen?

Neem contact op met het VLEVA-team via info@vleva.eu. 
 

21 april 2020, VLEVA, Departement Buitenlandse Zaken, Algemene Afvaardiging van de Vlaamse Regering bij de EU, PMV