Wereldmilieudag: een blik op Europese milieudossiers

De Europese Green Deal vat dus heel wat verschillende thema’s samen zoals klimaat, energie, landbouw, vervoer, industrie, onderzoek, toerisme en natuurlijk het milieu. In dit artikel gaan we dieper in op de grote lijnen van het huidige Europese milieubeleid en hoe zij precies bijdragen tot de Europese Green Deal. 

Wat kunnen we dit jaar nog verwachten? 

Wat voorlopig zeker is, is dat Europa dit jaar nog 2 grote milieudossiers wil voorstellen: namelijk de bodemgezondheidswet en daarnaast voedsel- en textielaspecten binnen de kaderrichtlijn afval. 

De bodemgezondheidswet wordt verwacht op 5 juli 2023. Met dit voorstel wil Europa over het hele continent de afbraak en verslechtering van haar bodem tegengaan. Daarbij wil ze het gelijk speelveld blijven hanteren en een coherent beleid over de hele Unie uitzetten. Op die manier heeft Europa in 2050 weer een gezonde bodem. De belangrijkste aspecten van deze nieuwe wetgeving zijn drieledig: de voorwaarden voor een gezonde bodem definiëren, de opties bepalen hoe men precies bodems gaat opvolgen en ten slotte regels opmaken die zorgen voor een duurzaam bodemgebruik en bodemherstel. 

Een ander dossier dat de Commissie ook begin juli wil voorstellen is de herziening van de kaderrichtlijn afval. Bij de voorstelling van het werkprogramma van de Commissie voor 2023 konden we afleiden dat deze herziening zich richt op twee onderwerpen: textiel en voedselverspilling. 

Door de focus te leggen op textiel, wil Europa de afspraken uit haar eigen strategie voor duurzaam en circulair textiel nakomen. Het grootste argument voor dit commissievoorstel blijkt uit cijfers die aantonen dat er in de meeste lidstaten nog veel werk aan de winkel is op het gebied van afval en recycling. Met de focus op afvalvermindering, hergebruik van producten en recycling wil Europa deze cijfers omhoog krijgen. 

Daarnaast wil Europa met de herziening voedselverspilling tegengaan door in te grijpen in elke stap van de voedselketen. Met zachte maatregelen, het bewustzijn versterken en de voedselindustrie aan te moedigen om zo min mogelijk afval te produceren, wil Europa één van de grootste veroorzakers van afval verduurzamen. 

De Europese biodiversiteitsstrategie: de natuurherstelwet 

Om de Europese biodiversiteit tegen 2030 op het juiste pad te krijgen, omvat de Europese biodiversiteitsstrategie een pakket aan maatregelen. Zo wil men de huidige beschermde Natura-2000-gebieden uitbreiden, meer fondsen beschikbaar maken en een geschikt beleidskader aanreiken aan overheden om deze doelen te bereiken. Het grootste voorstel van de Commissie is het actuele dossier van de natuurherstelwet. Voorgesteld in 2022, zit dit dossier momenteel in het wetgevingsproces in de Raad en het Parlement, waarbij het op nogal veel tegenstand kan rekenen. 

Hoofddoel van dit voorstel is om 20% van de Europese natuur te herstellen tegen 2030 zodat in 2050 alle ecoystemen (natuurgebieden op land zowel als op zee) hersteld zijn. De link tussen klimaatadaptatie en een gezonde natuur is bovendien wetenschappelijk aangetoond. In de laatste weken is er veel kritiek te horen op dit wetsvoorstel, vooral vanuit de Europese Volkspartij. Meer info over wie precies wat vindt van de natuurherstelwet vind je in dit VLEVA-artikel terug. 

Pakket nulvervuiling 

Eind oktober 2022 stelde de Commissie het maatregelenpakket rond nulvervuiling voor. Deze bestaat uit twee waterdossiers en één luchtdossier: nieuwe maatregelen over geïntegreerd waterbeheer, de herziening van de richtlijn over de behandeling van stedelijk afvalwater en de herziening van Europese wetgeving over de luchtkwaliteit. 

In de maatregelen over geïntegreerd waterbeheer wil Europa drie bestaande wetgevingen over water herzien. Daarnaast wil men ook een geüpdatete lijst meegeven van verontreinigende stoffen voor het grond- en oppervlaktewater. Europa zet ook in properder water via de behandeling van stedelijk afvalwater. Europa reageert hiermee op de toenemende urbanisering en de uitdagingen die dit met zich meebrengt. Zo wil het graag voedselstoffen uit het afvalwater terugwinnen en extra maatregelen ontwikkelen tegen extreme weersomstandigheden. 

Niet alleen water, maar ook de luchtkwaliteit wil Europa herzien en verbeteren met haar pakket nulvervuiling. Zo wil men ook in 2050 de luchtverontreiniging helemaal tot nul brengen en het aantal doden door luchtverontreiniging drastisch verlagen. Bovendien stelt de Commissie voor dat mensen die door de slechte luchtkwaliteit schade oplopen recht hebben op compensaties. 

Circulaire economie 

Het grootste aantal milieudossiers vindt men terug bij het actieplan voor circulaire economie. De eerste versie hiervan werd al bijna 10 jaar geleden in 2015 aan het grote publiek voorgesteld. In de afgelopen jaren zijn er steeds vaker updates en voorstellen aan toegevoegd waarvan de focus onder meer ligt op afval, verpakkingen, plastics, nieuwe ontwerpvereisten en het recht op reparatie. 

Dit laatste thema werd afgelopen maart nog voorgesteld door de Europese Commissie. Door alle hindernissen weg te nemen en het voor de consument zo eenvoudig mogelijk te maken, zullen Europeanen binnenkort veel gemakkelijker hun kapotte apparaten kunnen laten herstellen in plaats van ze te vervangen door een gloednieuw toestel. Op die manier zal de afvalberg ook een stuk kleiner zijn en is er ook een grote afname in de uitstoot van broeikasgassen. 

Een ander voorstel om afval tegen te gaan is om dit probleem aan te pakken bij het ultieme begin: bij het ontwerpen van producten. Door ontwerpers meteen aan te sporen tot het gebruik van duurzame en recycleerbare materialen, wil Europa vanaf de eerste stap in de productieketen komaf maken met afval en onnodige CO2-uitstoot. Bovendien raken consumenten beter vertrouwd en geïnformeerd als ontwerpers ook het “digitaal product paspoort” meegeven. Door bovendien bepaalde ongegronde termen en verwarrende labels af te schaffen wordt het voor Europeanen ook veel duidelijker hoe duurzaam producenten precies zijn. Op deze manier helpt Europa haar inwoners om te gaan met de groene transitie zodat zij zelfbewust en goed geïnformeerd duurzame producten kunnen kopen. 

REACH en microplastics waarschijnlijk niet meer vóór 2024

De 2 grootste dossiers die de Commissie dit jaar nog zou moeten voorstellen zijn de herziening van de REACH-wetgeving en maatregelen om de impact van microplastics te voorkomen. 

REACH houdt zich bezig met de registratie, evaluatie en toelating van chemische stoffen tot de Europese markt. Aangezien deze wetgeving een verregaande impact heeft op het bedrijfsleven, landbouw en iedereen die met chemische producten in contact komt, is een herziening van REACH een belangrijk dossier. De herziening van REACH, past in het kader van de Europese Green Deal en de strategie om de chemie in Europa te verduurzamen. Concreet wil Europa de huidige wetgeving onder meer met bepaalde stoffen uitbreiden, het evaluatieproces herzien en de opvolging van het gebruik verlengen. Hoewel de herziening gepland stond in het tweede kwartaal van dit jaar, is dit in het begin van 2023 uitgesteld naar het vierde kwartaal. Dit uitstel kwam op veel kritiek te staan van onder andere Europarlementsleden die vrezen dat de behandeling van het dossier niet meer zal lukken in de huidige legislatuur. 

De Europese Commissie liet weten dat het slagen van de Green Deal niet afhangt van de behandeling van REACH in deze legislatuur. De REACH-herziening is een tijdrovend en intensief dossier en vraagt nog veel voorbereiding voor het naar de Raad en Parlement gestuurd kan worden. Er werd geen concrete datum voorgesteld maar de kans is groot dat de herziening zelfs niet meer in 2023 wordt voorgesteld.

Het dossier over microplastics, dat aangekondigd werd in 2018 bij de Europese plasticstrategie, staat ook niet meer op de agenda voor komende Commissievoorstellen in 2023. Oorspronkelijk gepland op 17 mei is het op dit moment onduidelijk wanneer en of dit dossier nog wordt voorgesteld. Met dit plan wil Europa de uitstoot en het gebruik van microplastics in banden, verf en textiel tegengaan.

Blik op de toekomst 

De Commissie Von Der Leyen heeft sinds haar aantreden met de uitwerking van de Green Deal het milieu op de eerste plaats gezet. Hoewel Europa het zeker niet slecht doet op wereldschaal, kiest de Commissie ervoor om Europa hét klimaatbewuste en milieuvriendelijkste continent te maken tegen 2050. De stroom aan maatregelen en regelgeving die de afgelopen jaren werd voorgesteld komt nu steeds meer in de actualiteit. Niet in het allerminst omdat de lidstaten de invloed op hun industrie, landbouw en andere sectoren beginnen te voelen.

Met de Europese verkiezingen van 2024 en bijgevolg een nieuwe Commissie in het vooruitzicht is het nog maar de vraag welke milieuthema’s op de Europese agenda van de komende jaren zullen staan. Zal de Green Deal verder worden uitgerold en zelfs ambitieuzere doelstellingen dan gepland vooropstellen? Of krijgen milieudossiers eerder een plek op de achtergrond en worden de doelen afgezwakt om zo minder kritiek te krijgen uit verschillende hoeken? 

Het antwoord op deze vragen zullen we ontdekken na de verkiezingen van juni 2024 en finaal in 2050, het jaar waarin de hele Europese Unie klimaatneutraal moet zijn. 

Heb je nog verdere vragen over de Europese milieudossiers? Neem gerust contact op met liaisonofficier Frédéric Cabistan (frederic.cabistan@vleva.eu). 

Meer info over Wereldmilieudag 2023 vind je hier.