Let’s talk money: het Europees budget

Het einde van 2020 bracht een akkoord over een nieuw Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor de Europese Unie. Zowel de lidstaten als het Europees Parlement raakten het eens over de Europese meerjarenbegroting. Net op tijd voor de nieuwe programmaperiode die dit jaar van start ging. 

Naast een akkoord over een MFK, vonden de instellingen ook een akkoord over de Europese eigen middelen. Dat systeem, dat de basis vormt voor Europese inkomsten, was volgens de Europese Commissie dringend aan hervorming toe. 

Tijdens de onderhandeling bleek dat een heel gevoelig onderwerp. Het Europees Parlement was heel ambitieus, maar verschillende lidstaten waren een pak terughoudender. Daarom stelden de onderhandelaars een roadmap op. In die roadmap staat opgelijst welke nieuwe vormen van eigen middelen geïntroduceerd zullen worden, en wanneer. De wetgevende voorstellen voor deze initiatieven volgen later.

Hoe wordt de EU nu gefinancierd?

Het Europees budget wordt al lange tijd op dezelfde manier gefinancierd. De limiet van Europese eigen middelen is beperkt tot 1,20% van het Europese BNI. De inkomstenbronnen zijn onder te verdelen in drie categorieën.

• Nationale bijdragen: Alle lidstaten betalen een bijdrage die gebaseerd is op het bruto nationaal inkomen van die lidstaat. Meer ontwikkelde lidstaten dragen dus meer bij dan minder ontwikkelde lidstaten. Het aandeel van nationale bijdragen is de laatste jaren gegroeid tot de grootste vorm van eigen middelen. Ongeveer 70-75% van het budget komt uit nationale bijdragen.
• Traditionele eigen middelen: deze middelen bestaan uit douanerechten, landbouwrechten en importtaksen. In tegenstelling tot nationale bijdragen is het aandeel traditionele eigen middelen in de loop der tijd verminderd. Ze bedragen nu iets meer dan 10% van het Europees budget.
• Eigen middelen uit btw: alle lidstaten dragen een deel van hun geraamde btw-ontvangsten af aan de Unie. Een iets recentere vorm van eigen middelen, die pas geïntroduceerd werd nadat alle nationale btw-stelsels op elkaar afgestemd waren. Ook deze middelen bedragen iets meer dan 10% van het Europees budget.

Welke middelen worden voorgesteld?

De Commissie vond het huidige systeem onvoldoende en stelde enkele vernieuwingen voor. De coronacrisis zorgde voor een bijkomende nood. Nieuwe eigen middelen moesten enerzijds tegemoet komen aan het hoge aandeel van nationale bijdragen. Anderzijds wil men extra middelen om te investeren in nieuwe uitdagingen.

Het akkoord over de eigen middelen heeft dan ook verschillende aspecten. Zo werd de limiet van eigen middelen verhoogd van 1,20% naar 1,40% van het Europees BNI. Dat betekent dat de EU over meer middelen kan beschikken. Daarnaast werd er afgesproken om werk te maken van verschillende nieuwe vormen van eigen middelen. Een daarvan, een plastictaks, zou al vanaf dit jaar geïnd worden.

De Europese Commissie wil een taks heffen op basis van de hoeveelheid niet-recycleerbaar plastic afval in een lidstaat. Dat zorgt niet alleen voor extra middelen, maar stimuleert ook een circulaire economie. Het tarief daarvoor ligt op €0,80 per kilogram. Er zijn daarbij enkele kortingen voorzien, met name voor enkele Oost- en Zuid-Europese lidstaten. Alles wat betreft eigen middelen moet door alle lidstaten geratificeerd worden. De plastictaks werd ondertussen door een tiental lidstaten geratificeerd.

Volgens de roadmap volgen er dit jaar nog 3 voorstellen

• Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM): een mechanisme dat ervoor zorgt dat de CO2-impact van een product mee de importtaksen bepaalt. Dit voorstel wordt in de zomer verwacht.
• Digitale taks: de EU wil werken maken van een modern, stabiel en rechtvaardig belastingskader dat rekening houdt met de uitdagingen van de digitale economie.
• Herziening van het ETS. Een bepaald percentage van de inkomsten uit het emissiehandelsysteem (ETS) zou worden afgedragen aan het Europees budget.

De Commissie hoopt om het wetgevend werk rond deze voorstellen binnen twee af te ronden en te ratificeren. Daardoor zouden ze in 2023 klaar moeten zijn voor implementatie. De inkomsten hiervan wil men in eerste instantie aanwenden om leningen (in het kader van het Next Generation EU-herstelplan) terug te betalen.

Volgende stappen

En daarna? In 2024 zouden er nog nieuwe, bijkomende voorstellen volgen. Daar is onder meer sprake van een taks op financiële transactie. Ook een zogenaamde *common consolidated corporate tax base*, een soort geconsolideerde basis voor een vennootschapsbelasting, zou op tafel liggen. Ook die nieuwe initiatieven wil de Europese Commissie twee jaar later (2026) operationeel hebben.

Op korte termijn staan er dus veel veranderingen op de agenda. Veranderingen die het systeem van Europese eigen middelen moderner, duurzamer en meer gebalanceerd moeten maken. Met een plastictaks lijkt de eerste stap daarvoor gezet, maar het blijft afwachten hoe de lidstaten op alle andere voorstellen zullen reageren.

Hieronder nog enkele interessante documenten over Europese eigen middelen:

• Een overzicht van de roadmap
• De briefing van het Europees Parlement over dit dossier